is nodig omdat het inademen van stof voor de gezondheid schadelijk is. Stof bevat fijne deeltjes van vaste stoffen als hout, metaal, steen, glas, organische stof en bacteriën, terwijl de samenstelling van het stof van de plaatselijke toestand afhankelijk is.
De bestrijdingsmiddelen variëren dan ook naar het speciale geval dat men op het oog heeft, bijv. de stofbestrijding op straten en wegen. Het beste is daar bij de aanleg reeds rekening te houden. Grintwegen vormen in droge perioden wel het meeste stof. Meestal wordt het stof door besproeiing met water vastgelegd. Maar in warme zomerdagen is dat water snel verdampt. Daarom heeft men dit vervangen door waterige emulsies met minerale olie of asfaltachtige stoffen, die minder snel verdampen en het stof aan de weg vastplakken, of oplossingen van hygroscopische stoffen die de weg vochtig houden, waardoor het stof er aan blijft kleven. De olie-emulsies voldoen het best, doch de prijs dezer stoffen beheerst de toepassingsmogelijkheden.In fabrieken en werkplaatsen hangt de samenstelling van de stoffen af die daar verwerkt worden, zoals kolenstof in steenkolenmijnen, fijn meel in meelfabrieken, loodverbindingen in verf- en glasfabrieken, fijn gesteente in steenhouwerijen, ceramische fabrieken, kleigroeven e.d.
Reeds neergeslagen stof kan men het best verwijderen door middel van stofzuigers, die ook in de huishouding toepassing vinden. Hierdoor wordt het stof werkelijk verwijderd en niet, zoals bij vegen het geval is, slechts gedeeltelijk opgevangen terwijl een ander deel door opdwarrelen van plaats verandert doch in het vertrek blijft. Ook door goed ventileren kan veel stof worden verwijderd. Bij machines die veel stof veroorzaken (bijv. zaagmachines) kan het stof worden weggezogen ter plaatse waar het ontstaat. Vliegas die in grote stokerijen van fabrieken en electrische centrales wordt gevormd is vaak moeilijk geheel te verwijderen vooral wanneer met poederkool gestookt wordt. Dit brengt ons tot het voor de industrie zo belangrijke vraagstuk van het verwijderen van stof uit gassen. Hiervoor dienen de volgende methoden :
1. door middel van de zwaartekracht, in stofkamers, d.z. horizontale vierhoekige ruimten die afzetbakken in de vorm van omgekeerde pyramiden in de bodem hebben. De afzetsnelheid van het stof dat door de zwaartekracht omlaag wordt getrokken is evenredig met de doorsnede d en de lengte 1 van de stofkamer en omgekeerd evenredig met de gassnelheid. De vergroting van de doorsnede heeft bovendien een vermindering van de gassnelheid ten gevolge, zodat de invloed van deze maatregel in twee opzichten tot zijn recht komt. Vandaar dat de doorsnede der stofkamers belangrijk groter wordt gemaakt dan die der leidingen, waardoor het gas de stofkamer in- en uitstroomt. Deze inrichting is geschikt voor stofdeeltjes groter dan 200 𝜇.
2. door middel van richtingverandering van de gasstroom, door het gas te laten stromen door een apparaat waarin het gas in korte tijd en soms herhaaldelijk van richting verandert. Terwijl het lichte gas zijn richting verandert, schieten de zoveel zwaardere stofdeeltjes door hun traagheid door, verlaten de gasstroom en komen in een afzetruimte terecht. Met sommige constructies kan men stofdeeltjes van ca 50 𝜇 afzetten. Bij al deze inrichtingen moet voor een regelmatig verwijderen van het afgezette stof worden zorg gedragen.
3. Met behulp der centrifugaalkracht waarvan gebruik wordt gemaakt bij de cyclonen; hiervan zijn verschillende constructies in gebruik. Men kan hiermee stofdeeltjes tot 20 𝜇 uit het gas verwijderen. Door het gas vochtig te maken kan men het gas practisch stofvrij maken.
4. Men kan het gas filtreren door het door een wollen doek te pompen waarbij de filters twee vormen kunnen aannemen, raamfilters waarbij het doek op een raam is bevestigd en filters uit doek die de vorm van een slang hebben die aan een eind gesloten is. Het gas dat er aan de andere zijde inkomt, dringt door het stof naar buiten, terwijl het stof in de slang achter blijft en door bepaalde inrichtingen van de wand wordt geklopt en naar beneden valt, waar het verwijderd kan worden. Het aantal filtervormen is vrij groot en ook komt allerlei filtermateriaal in aanmerking. Ook ceramische holle filters in kaarsvorm worden gemaakt, waardoor het gas van buiten naar binnen stroomt door de zeer fijne poriën van het materiaal.
5. De electrische stofverwijdering uit gas geschiedt met het Cottrellapparaat. Ook hiervan zijn verschillende uitvoeringsvormen bekend.
6. Acoustische stofafscheiding met behulp van hoogfrequente luchttrillingen waardoor een samenballing der stofdeeltjes tot vlokken plaats heeft die zich gemakkelijk afscheiden. In de V.S. zijn reeds installaties gebouwd van grote capaciteit voor het afscheiden van gaszwart, het afscheiden van het zuur uit zwavelzuurnevels en zout uit alkalizoutnevels. Voor het opwekken van de hoogfrequente trillingen zijn ultrasonische sirenen gebouwd.
Lit.: Ulmanns Encyklopadie der technischen Chemie, Bd 1 (19513). P. 366 e.v.
