Rijnland of Rijn-Pruisen, voorheen een provincie van Pruisen. Het district Wetzlar aan de Lahn was, ofschoon tot deze provincie behorend, van haar gescheiden, terwijl zij het Oldenburgse landschap Birkenfeld aan de Nahe insloot.
De provincie ontstond uit de vroegere hertogdommen Kleef, Gelder en Berg, de vorstendommen Meurs en Lichtenberg, het hertogdom Gulik, het noordelijke en middelste gedeelte van het aartsbisdom Keulen en de heerlijkheden Homburg, Neustadt en Gimborn, verder uit de met Nassau geruilde gebieden en uit de heerlijkheden Neuwied, Solms en Wildenburg, het grondgebied der rijkssteden Wetzlar en Aken, een gedeelte van Limburg en gedeelten van het vroegere Franse Rijndepartement, waarbij in 1866 nog het ambt Meisenheim werd gevoegd. Aanvankelijk was zij in de 2 provincies Kleef-Berg en Neder-Rijn verdeeld, die in 1824 tot één provincie werden verenigd. In 1918 verloor zij aan België de gebieden van Malmédy en Eupen, en in het Z.W. werd het Saargebied afgescheiden, dat wel is waar aan Duitsland terugkwam, doch als afzonderlijk Saarland. In 1945 werd de provincie over de Länder Noord-Rijnland-Westfalen en Rijnland-Palts verdeeld.Lit.: Rheinlandkunde, hrsg. v. R. A. Keller (2 dln, 1922-1926).
