naam van twee duitse keizers.
Frans I (keizer van 1745-1765), ook Frans Stefanus genaamd, hertog van Lotharingen en groothertog van Toscane (Nancy 8 Dec. 1708 Innsbruck 18 Aug. 1765), was de oudste zoon van Leopold, hertog van Lotharingen en werd te Wenen aan het hof van Karel VI opgevoed. Na da dood zijns vaders aanvaardde hij de regering over Lotharingen, dat hij in 1735 tegen het bestuur over het groothertogdom Toscane aan Stanislaus Leszcynski, de schoonvader van Lodewijk XV, afstond, na wiens overlijden het voor altijd met Frankrijk zou worden verenigd. 12 Febr. 1736 trad hij in het huwelijk met Maria Theresia, oudste dochter van keizer Karel VI. In 1737 overleed Giovanni Gasto, de laatste groothertog van Toscane uit het Huis Medici, en Frans werd zijn opvolger. Na de dood van Karel VI (1740) benoemde zijn gemalin hem tot mederegent over de Oostenrijkse landen, en na de dood van Karel VII werd hij 4 Oct. 1745 te Frankfort tot Rooms-Duits keizer gekroond. Noch als zodanig, noch als militair speelde hij enige rol van betekenis.
Lit.: Von Arneth, Gesch. Maria Theresias (io dln, 1863-’79)$ Fromm, Die Kaiserwahl F. I (1883).
Frans II (keizer van 1792-1806), of Frans I als keizer van Oostenrijk (1804-1835) (Florence 12 Febr. 1768 - Wenen 2 Mrt 1835), was de zoon van keizer Leopold II en van Maria Louise (een dochter van Kerel III, koning van Spanje). Hij ontving zijn eerste opvoeding te Florence, en begaf zich in 1784 naar Wenen, om zich onder leiding van zijn oom Jozef II te ontwikkelen. 1 Mrt 1792 volgde hij zijn vader op in de Oostenrijkse erflanden, 14 Juli van dat jaar als Rooms keizer. Van 1792-1815 voerde hij bijna onafgebroken oorlog met Frankrijk (s Franse Revolutieoorlogen en Napoleontische oorlogen). Na de oprichting in 1806 van het Rijnverbond legde Frans, die zich reeds in 1804 als Frans I tot eerste erfelijke keizer van Oostenrijk verklaard had, de Duitse keizerskroon neder. Na de oorlog van 1809 beproefde hij met Napoleon I in betere verstandhouding te komen en gaf hem zijn dochter Marie Louise tot vrouw. Sedert 1815 was keizer Frans koning van het Lombardisch-Venetiaans koninkrijk en president van de Duitse Bond.
In deze laatste periode van zijn regering vormde zijn rijk onder leiding van von Metternich het bolwerk der Europese reactie. Door zijn verregaand conservatisme — hij verbood zijn kanselier von Metternich zelfs de zo noodzakelijke technische verbeteringen in de administratie van zijn landen in te voeren — was Frans I er persoonlijk de schuld van, dat zijn rijk in de tweede helft van de 19de eeuw in verval geraakte. Hij is viermaal gehuwd geweest en zijn tweede gemalin, Maria Theresia, prinses van Sicilië, schonk hem 13 kinderen. Een daarvan werd zijn opvolger Ferdinand I.
Lit.: Springer, Gesch. Oesterreichs seitdem Wiener Frieden (1809) I (1863); Meynert, Kaiser F. I (i8',2); Schlitter, F. I, und die Napoleoniden (1888); Wertheimer, Die drei ersten Frauen des Kaisers F. (1893); Wolfsgruber, F. I, Kaiser von Oesterreich (2 dln, 1899); Fournier, Oesterreich und Preuszen in 19. Jahrh. (1907); Bibel, Der Zerfall Oesterreichs, I Kaiser F. und seine Erbe (1922).
