Madeira of Madéra, een eiland der Portugézen, ligt ten westen van Afrika en 150 geogr. mijl ten zuidwesten van Lissabon. Het vormt met het kleine eiland Porto Santo (7½ geogr. mijl verder noordoostwaarts) en de IIhas Desertas (Woeste Eilanden) de Madeiragroep of de groep der Noordelijke Canarische Eilanden, die te zamen 15¾de geogr. mijl groot zijn. Men vindt het reeds op eene kaart van 1351 onder den naam van Isola di Legname of Hout-eiland, maar het werd eerst in 1420 door de Portugézen Joao Gonçalves Zargo en Tristao Vaz bezocht en bevolkt. Den naam Madeira (Hout) ontleende men aan de bosschen, welke in dien tijd het eiland bedekten, maar thans geheel en al verdwenen zijn.
Madeira is een uitgebrande vulcaan, wiens hoogste top, de Pico Ruivo, zich 1800 Ned. el boven de oppervlakte der zee verheft. Meer dan de helft van het eiland heeft eene hoogte van 800 Ned. el boven den waterspiegel. Langs den oever vindt men geweldig steile, naakte rotswanden met eenige havens en baaijen. Wegens zijn bergachtigen bodem heeft Madeira een schilderachtig voorkomen, De bodem, grootendeels uit basalt bestaande, is op slechts 2 plaatsen gevormd uit trachiet, alsmede hier en daar uit trachiettuf, losse stukken en vulcanische, op tertiairen kalk rustende tuf. Merkwaardig zijn vooral de basaltrotsen langs het diep ingesnedene, fraafle dal Curral das Freiras (Park der Nonnen). Men ontwaart er echter geene duidelijke cratervorming, en nieuwe lavastroomen evenmin. Het klimaat is dat eener onafgebrokene lente; de lucht is er warm, maar gelijkmatig en gezond. In den zomer wordt er de regen door den dauw vervangen, en in den winter veroorzaakt de regen er gedurig overstroomingen van de talrijke rivieren.
Een lastig verschijnsel is er intusschen de leste, een drooge, heete oostenwind uit Afrika. De grond is er zeer vruchtbaar en leverde er te voren eene groote hoeveelheid wijn, De wijngaarden, afkomstig van den wijnstok, die in 1421 uit Creta derwaarts werd overgebragt, gaven er zulk een overvloedigen oogst, dat er duizende vaten werden uitgevoerd. De beste soorten waren de malvezij en de dry-madera (drooge madera), welke laatste alzoo genoemd werd, omdat zij afkomstig was van overrijpe, reeds eenigzins drooge druiven. De wijnoogst is er echter sedert 1852 door de druivenziekte langzamerhand verminderd en eindelijk nagenoeg geheel verdwenen. De wijnstok werd uitgeroeid, en in den ontruimden bodem plantte men suikerriet, maïs, graan, bataten en peulvruchten. Ook legde men er zich met ijver toe op de eochenilleteelt, die echter niet slaagde wegens het vochtig klimaat. Graan wordt er niet in voldoende hoeveelheid verbouwd en het ontbrekende van elders ingevoerd. In de tuinen vindt men naast velerlei groenten ook ananassen.
Ook koffij groeit er zeer goed. Tot de wilde dieren behooren er het konijn en het zwijn; runderen, paarden en schapen zijn uit Europa derwaarts gebragt. De inwoners zijn meerendeels afstammelingen van Portugézen; voorts heeft men er Mulatten, Negers en een aantal Engelschen. Het geheele aantal inwoners bedraagt ongeveer 112000. Wegens hun ijver, eerlijkheid, matigheid en bekwaamheid zijn zij als werklieden, vooral in Britsch West-Indië, zeer welkom. Deze eilandengroep staat onder het regtstreeksch bestuur van het koningrijk Portugal; het vormt eene provincie met 8 districten en Funchal (zie aldaar) als hoofdstad.
Daar slechts een vierde gedeelte der oppervlakte ontgonnen is, zou de regéring ter bevordering van de welvaart der ingezetenen nog veel kunnen doen. Sedert het jaar 1867 heeft men er op de meest geschikte plaatsen weder wijngaarden aangelegd en door eene zorgvuldige zwaveling de ziekte zoeken af te wenden. Dit laatste is gelukt, maar men is tevens van oordeel, dat de oogst der nieuwe wijngaarden in hoedanigheid veel moet onderdoen voor dien der vroegere. De grond zou er ook zeer geschikt zijn voor den tabaksbouw, zoo de regéring djen slechts veroorloofde. Eindelijk is het algemeen bekend, dat het warme, vochtige klimaat van Madeira zeer gunstig wordt geacht tot genezing van teringlijders, die nog niet in een te ver gevorderd tijdperk verkeeren.
