Dit woord is waarschijnlijk van Keltischen oorsprong, afgeleid van bal of beal d.i. zand, en last d.i. lading. Elk schip moet, om in het water in evenwicht te blijven, een bepaalden diepgang hebben.
Wanneer een vaartuig niet voldoende vracht krijgen kan, moet het ontbrekende gewicht door stenen, zand of water aangevuld worden. Deze voor den handel nutteloze, voor de veiligheid op zee echter onmisbare scheepsverzwaring noemt men ballast.
Vroeger gebruikte men hoofdzakelijk zand (in het buitenland ook veel stenen) als ballast. Het telkens weer laden en lossen van dezen ballast kostte natuurlijk veel oponthoud.
Daarom gebruikt men op de moderne schepen veelal water als ballast. Dat is overal vlak bij de hand en kan gemakkelijk in tanks gepompt en later weer geloosd worden.Ook alle luchtschepen, zowel de ouderwetse ballons als de moderne Zeppelins, voeren ballast mede. Gewoonlijk zijn het zakjes, gevuld met fijn zand. (Zie Luchtballon).
