Een Sanskrietverbinding van upa, “overeenkomstig”, “te zamen met”, ni “neer”, en de wortel sad, “zitten”, wat in de Sanskrietgrammatica shad wordt, als het wordt voorafgegaan door het partikel ni; het volledige woord betekent dus: “volgens of overeenkomstig de leringen die werden ontvangen toen we neerzaten.” Het geeft het beeld van leerlingen die in Oosterse stijl aan de voeten van de leraar zaten en door hem in de geheime wijsheid of rahasya werden onderricht. Dat gebeurde vertrouwelijk en in vormen en uitdrukkingswijzen die later op schrift werden gesteld en in overeenstemming met die leringen in dezelfde stijl werden verbreid.
De Upanishads zijn voorbeelden van literaire werken waarin de rahasya — een Sanskrietwoord dat esoterische lering of mysterie betekent — is belichaamd. De Upanishads behoren tot de Vedische cyclus en worden door orthodoxe Brāhmanen als een deel van de Śruti of “Openbaring” beschouwd. Uit deze wonderschone, half-esoterische en zeer mystieke werken werd later het zeer filosofische en diepzinnige stelsel ontwikkeld, de Vedānta genaamd. Het aantal Upanishads wordt tegenwoordig gewoonlijk gesteld op honderdvijftig, hoewel waarschijnlijk slechts een twintigtal nu compleet is zonder duidelijke tekenen van literaire veranderingen of vervalsingen door weglatingen of toevoegingen.
De onderwerpen die in de Upanishads worden behandeld, zijn in hoge mate bovenzinnelijk, duister en diepzinnig, en om de leringen van de Upanishads goed te begrijpen, moet de onderzoeker voortdurend de sleutels voor ogen houden die de theosofie hem in handen geeft. De oorsprong van het heelal, de aard van de godheden, de betrekkingen tussen ziel en ego, de relaties tussen geestelijke en stoffelijke wezens, de bevrijding van de evoluerende entiteit uit de ketenen van māyā, en kosmologische vragen, worden alle behandeld, meestal in een beknopte en cryptische vorm. Tenslotte kunnen de Upanishads de exoterische theosofische werken van Hindoestan worden genoemd, maar ze bevatten ontzaglijk veel zuiver esoterische informatie.
