Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 02-04-2020

Rhizaria

betekenis & definitie

Eén van de vijf evolutionaire hoofdlijnen van de Eukaryota; omvat eencellige heterotrofe protisten, o.a. foraminiferen en radiolariën

De benaming Rhizaria heeft geen officiële taxonomische status maar je zou het een subdomein (van het domein Eukaryota) kunnen noemen. De andere subdomeinen zijn Unikonta, Excavata, Archaeplastida en Chromalveolata (zie de betreffende lemma’s). Rhizaria zijn net als Unikonta heterotroof (leven van fagocytose op bacteriën). Ze hebben geen chloroplast.

De Rhizaria omvatten geflagelleerde en amoeboïde organismen en op schimmels lijkende parasieten. Er zijn geen morfologische kenmerken die alle leden van de groep met elkaar verbinden. De groepering vindt zijn oorsprong in de moleculaire fylogenie (rRNA- en actinegenen), gepresenteerd door Russische protistologen in 2004. De term Rhizaria is afkomstig van de Engelse protistenkenner Tom Cavalier-Smith, die veel heeft bijgedragen aan onze inzichten in de vroege evolutie van de eukaryoten. Rhizaria slaat op de wortelvormige, dunne pseudopodia van de amoeboïde vormen (dit in tegenstelling tot de lobvormige pseudopodia van de Lobosea, die bij de Unikonta ingedeeld worden).

De meest opvallende groep van de Rhizaria zijn de soortenrijke Foraminifera, eencelligen die een kalkskelet vormen. Ze worden veelvuldig aangetroffen als fossiel in mariene sedimenten en spelen een belangrijke rol bij de datering van geologische deposities (o.a. de K-Pg-grens). Een tweede grote groep is die van de Cercozoa, die amoeboïd voortbewegen en zich voeden met behulp van pseudopodia. De Radiolaria (“stralendiertjes") worden ook tot de Rhizaria gerekend, hoewel er veel groepen uit verwijderd zijn die er fylogenetisch niet in thuishoorden.

Recente fylogenomische analyses wijzen overigens uit dat Rhizaria geen apart subdomein vormen. Ze worden nu met de Chromalveolata ingedeeld in het subdomein TSAR: Telonemida, Stramenopiles, Alveolata en Rhizaria.