Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 17-04-2020

Krijt

betekenis & definitie

Geologische periode lopend van 146 tot 66,0 miljoen jaar geleden; derde periode van het Mesozoïcum, waarin veel nieuwe reptielen evolueerden maar ook vele uitstierven en de eerste bloemplanten ontstonden

Tijdens het Krijt (Engels: “Cretaceous”) werd de Tethys-oceaan tussen Laurazië en Gondwana steeds groter. Noord-Amerika kwam los van Europa. Antarctica en Australië maakten zich los van Zuid-Amerika. Het klimaat was warm, de zeespiegel stond aanzienlijk hoger dan nu.

Opvallend is dat de dinosauriërs in de loop van het Krijt steeds groteskere vormen gingen aannemen, zoals de Hadrosauridae met hun merkwaardige eendenbekken en uitgroeisels van de schedel, Triceratops met grote stekels op zijn kop en een nekschild, en de enorme lichaamsgrootte van Tyrannosaurus. Er stierven aan het begin van het Krijt ook veel dinosauriërs uit, zoals bijna alle Sauropoda, de enorme planteneters met lange nekken.

Een groep in het water levende hagedissen, Mosasauridae, werd ook heel groot. In Nederland is een vrij compleet Mosasaurus-skelet opgegraven uit het Maastrichtien, het laatste tijdvak van het Krijt.

De zoogdieren ondergingen een grote radiatie van bouwplannen. Bijna alle ordes zijn tijdens het Krijt gevormd, maar met weinig soorten en niet abundant. In het Krijt kwamen ook de bloemplanten op en een groot aantal nieuwe insecten.

Het Krijt werd afgesloten met een massa-extinctie rond de K-Pg-grens, gemarkeerd door de inslag van een meteoriet bij het schiereiland Yucatan in de Golf van Mexico. Die gebeurtenis valt vooral op doordat het soortenverlies in zo’n korte tijd optrad. Dinosauriërs, mosasauriërs, ammonieten, belemnieten, coelacanthen, vele sponzen en mosdiertjes verdwenen. De scherpe grens tussen de organismen van het Mesozoïcum en het Cenozoïcum is goed te zien in de Foraminifera en de Coccolithophora (eencelligen behorend tot de Rhizaria en Chromalveolata, resp.). Maar met de zoogdieren gebeurde hoegenaamd niets.