Monumenten in Nederland: Zuid-Holland

Ronald Stenvert, Chris Kolman, Saskia van Ginkel-Meester, Elisabeth Stades-Vischer, Sabine Broekhoven en Ronald Rommes (2004)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De Koninklijke Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek in Delft

betekenis & definitie

De Koninklijke Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek (Wateringseweg 1) werd in 1869 gesticht door J.C. van Marken, die toen het Weense-gistprocédé ook wel Oostenrijkse methode genoemd in Nederland introduceerde.

In 1879 volgde een eerste uitbreiding in de vorm van een mouterij (fabriek A), waartegen in 1881 fabriek B werd gebouwd. Het geproduceerde gist werd vanaf 1886 als ‘Koningsgist’ op de markt gebracht; na de Tweede Wereldoorlog produceerde de fabriek penicilline. De productie verbeterde door de introductie van de Luchtgistmethode in 1894, waarvoor fabriek C werd gebouwd. Naast gerst werd maïs als grondstof gebruikt en na 1898 verwerkte men ook melasse tot gist en spiritus, met als restproduct (droge) spoeling. In 1883 richtte Van Marken samen met J.R. Tutein Nolthenius op hetzelfde terrein de Nederlandse Olie Fabriek op voor de productie van olie uit aardnoten: de Delftse slaolie. De fabriek werd later Calvé genoemd naar een in Bordeaux gevestigde fabriek waarmee men in 1898 fuseerde.

Een beeldbepalende silo uit 1918 is in 1995 gesloopt. Ten behoeve van beide fabrieken verrees in 1905-'06 een door B. Schelling en K. Muller ontworpen directiekantoor in Nieuw Historiserende stijl met ‘Um 1800’-details. Het middengedeelte van dit drielaagse gebouw wordt geaccentueerd door een middenrisaliet met flankerende torens. De tweede verdieping heeft een open galerij, waaraan de kantoorvertrekken grenzen.

Achter het voorgebouw bevindt zich een monumentale, kleurig gedecoreerde, hal met glazen overkapping. In 1928 verrees aan de zijde van de Kampveldweg een drielaagse werkhal, overgaand in een hoogbouwgedeelte voor de laboratoria. Dit functionalistische gebouw naar ontwerp van V. Jockin werd door Werkspoor Amsterdam uitgevoerd in staalskeletbouw en met stalen ramen. Aan de zijde van het Agnetapark staat de door Van Marken in 1890 gestichte drukkerij (J.C. van Markensweg 30), ontworpen met neorenaissancedetails door A. Zieren.

< >