eene welbekende landstreek in het Zuidoostlijk gedeelte van Noordholland, tusschen Kennemerland, Westfriesland, de Zuiderzee en het Y beslooten. Van ouds was het eene afzonderlijke Heerlijkheid, toebehoorende aan het Geslagt van PERSYN, ’t welk reeds in de Elfde Eeuw, in ‘s Lands aloude Kronijken, wordt vermeld.
In den Jaare 128a verkogt Heer JAN VAN PERSYN zijne Heerlijkheid aan Graave FLORIS DEN V, mids dat deszelfs Zoon, NIKOLAAS VAN PERSYN, de helft der inkomsten, als een Erfleen van de Graaflijkheid, zou blijven bezitten. Naa het kindersloos overlijden van eenen anberen NIKOLAAS VAN PERSYN, in den Jaare 1409 voorgevallen, verviel de Heerlijkheid aan de Graaflijkheid, en is, tot heden toe, daar mede vereenigd gebleeven.Tegenwoordig draagt Waterland den naam van Baljuwschap, 't welk, hoewel uit verscheiden Bannen, Ambagten of Heerlijkheden bestaande, onder eenen gemeenen Hoogen Vierschaar staat; wordende dezelve gespannen door een Baljuw, benevens de Schepenen van de zes hoofddorpen, Randsdorp, Zuiderwoude, Landsmeer, Sunderdorp, Broek en Schellinkwoude, gezamentlijk vierentwintig in getal. Deezen Regtbank is een Sekretaris toegevoegd. Door aankoop zijn de Regenten der gemelde Hoofddorpen, van derzelver Ambagtsheerlijkheid, in den Jaare 1731, eigenaars geworden, voor de somme van zesëndertigduizend guldens. Voor ‘t overige heeft ieder der gemelde Dorpen zijne eigen Burgerlijke Regeering en Laagen Regtbank; bestaande, afzonderlijk, uit een Schout, vier Burgemeesteren, evenzo veels Schepenen, en een zeker getal van Vroedschappen, ’t welk overal niet even groot is.
Voorts heeft men in Waterland een Dijkgraaf- en Hoogheemraadschap waar onder behooren, behalven de Steden Monnikendam en Purmerend, de Heerlijkheid van Purmerland en Ilpendam, nevens de meer gemelde zes Hoofddorpen en onderhoorige Regtsbanken. Het Kollegie, welk het opzigt en bestuur heeft over den Hoogen Zeedijk en den Laagendijk van Waterland, als mede overde Sluizen,Molens en Polderzaaken, bestaat uit den Dijkgraaf en negen Heemraaden, één van welke uit de Stad Monnikendam, één uit de Stad Purmerend, één wegens Purmerland, en één uit ieder Hoofddorpen wordt gekoozen. Aan dit Kollegie is een Sekretaris toegevoegd. Deeze, gelijk ook de Dijkgraaf, bekleedt dat ampt voor zijn geheele leven. De Heemraaden blijven slegts drie jaaren in ’t bewind. Dw Hooge Zeedijk, boven vermeld, ook wel de Waterlandsche Dijk geheeten, neemt zijn begin bij de Damsluis in de sstad Monnikendam, loopt van daar na de Zuiderzee, en langs dezelve, als mede, vervolgens, langs het Y, door de Dorpen Uitdam, Durgerdam, Schellingwoude, Nieuwendam en Buiksloot, tot aan den Banpaal bij den Oostzaaner Overtoom,
Ter nadere aanwijzinge van de uitgebreidheid van Waterland, en wat men eigenlijk daar door te verstaan hebbe, noemen wij nog de Dorpen, die in hetzelve gelegen zijn. Zij zijn de volgende: Ransdorp, Durgerdam, Holijsloot, Zuderwoude, Uitdam, Landsmeer, Watergang, Sunderdorp, Nieuwendam, Broek, Schellingwoude, Buiksloot. Zints men, in het Bakjuwschap van Waterland, verscheiden Mairen heeft bedijkt en drooggemaakt, heeft zulks aanleiding gegeeven tot het oprigten van een Kollegie van Heemraadschap der Waterlandsche Meiren. Deeze zijn het Buikslooter-, het Broeker- en het Belmermeir.
