een Dorp in Staats-Braband, aan de rivier de Nemer, een uur gaans ten Zuid-Oosten van HiLvoord ; hoewel klein, is het, echter, een zeer welvaarend dorp. In het Jaar 1555, werd het, door FILIPS DEN II, aan den Heer van BOXTEL verpand; welke pandschap, echter, naderhand weder is afgelost; wordende toen dit dorp van de Heerlijkheid Boxtel afgescheiden, en tot een Staatsch dorp gesteld.
In het Kerklijke is het, tot nog toe, met Boxtel vereenigd gebleeven. De Kerk aldaar is tamelijk groot, en heeft een toren, die van boven met een plat dak gedekt is. ESCH bevat onder zig 180 morgens lands, waaronder veele met boomen beplant zijn; besltaande, voor het overige, uit bouw- en weiland. Men telt aldaar 58 Huizen, buiten een aanzienlijk Oud Mannenhuis, aldaar gesticht, door eenen WOUTER VAN ELUM. De Regeering bedaat ’er uit zeven Schepenen, en den Secretaris, die dat ampt insgelijks te Hilvoort bekleed.Meermaalen heeft dit Dorp de rampen van den Oorlog geleeden. Toen, in het Jaar 1543, de Gelderschen, onder aanvoering van MARTEN VAN ROSSEM, een inval in Braband deeden, en alles te vuur en te zwaard verwoestten, begaf zig VAN ROSSEM van Vugt naar Boxtel, ’t welk , na dat het, door hem geplonderd was, nog 7000 Guldens moest betaalen. Van daar trok hij naar Oosterwijk; daar hij mede 7000 Guldens vorderde. Na alle de onderhoorige Dorpen te hebben doen plunderen , werden dezelve , daarenboven , gebrandschat: als Hilvarenbeek op 1300; Tilburg op 4300; Oerschot op 7000;Vesem en Oerle , met de gehugten daar onder behoorende, op 250 Guldens. ESCH was zodanig verwoest, dat het niet meer dan 200 Guldens kon. opbrengen. Na die somme, zo van deeze als meer andere plaatzen te hebben Ingevorderd, begaf zig die verwoestende Krijgsman naar Eindhoven , welk hij deed belegeren en innam; doende vervolgens de Krijgsbezetting over den Kling springen.
Geen minder leed onderging het, in de volgende Oorlogen, die in Braband zijn gevoerd. In het Jaar 1766, vond men in de Nieuwsp. pieren gemeld, dat een Boer van ESCH, zijn land omploegende , op het zelve gevonden had tusschen de 400 en 500 Romeinsche penningen, hier en ginds van elkander verspreid, welke onder de Regeeringen van verscheiden oude Romeinsche Keizers gemunt waren; ieder van dezelve werd bijna vijf stuivers aan zilver waardig geschat.
Zie VAN HEURN, Beschrijving van ’s Hertogenbosch, I Deel, bl. 505.
BACHINE, Geogr. bl. 627.
