Nikkel in zuivere vorm is een hard en duurzaam metaal, dat zilverwit van kleur is en niet gemakkelijk roest. Het is een van de weinige metalen die aangetrokken worden door een magneet.
Hoewel de mens al eeuwenlang gebruik had gemaakt van natuurlijke nikkellegeringen, werd nikkel in zuivere vorm pas in 1751 ontdekt. In de aardkorst, zo veronderstelt de wetenschap, bevinden zich grote hoeveelheden van dit metaal. Ongelukkigerwijze zit het grootste gedeelte van de nikkelvoorraad zó diep, dat we er geen gebruik van kunnen maken. Op bereikbare diepte wordt zo weinig nikkel aangetroffen, dat we het ons niet kunnen permitteren dit uitstekende metaal in zuivere vorm te gebruiken. Het wordt daarom vooral gebruikt om andere metalen te versterken of om snel roestende metalen te beschermen. Zo is nikkelstaal een van de sterkste en duurzaamste legeringen die we kennen; het wordt gemaakt door ijzer te vermengen met een bepaalde hoeveelheid nikkel.
Van nikkelstaal maken we o.a. motoren, pantserplaten, brugbogen en auto-assen. Roestvrij staal wordt gemaakt door ijzer te vermengen met chroom. Speciale magneten worden gemaakt uit een legering van aluminium, nikkel, kobalt en ijzer; zulke magneten zijn aanzienlijk krachtiger dan die, welke uit gewoon staal worden vervaardigd. Vermengd met koper wordt nikkel gebruikt voor het maken van keukenmeubels, gootstenen, perculatoren, rechauds en soms voor het slaan van muntstukken.
Meer dan drievierde van de wereldnikkelproduktie is afkomstig uit Canadese mijnen. Het daar gewonnen nikkel wordt vrijgemaakt uit een nikkelerts dat bekend staat als pentlandiet. Enkele andere nikkelertsen staan afgebeeld op de tekening bij dit artikel.