De justitie wordt heel vaak afgebeeld als een geblinddoekte godin, die een weegschaal in de ene hand houdt en een zwaard in de andere. De betekenis van deze symbolen is gemakkelijk te begrijpen.
Het zwaard symboliseert de straf, die de justitie oplegt aan overtreders van de wet; de weegschaal de zorgvuldigheid, waarmee zij de argumenten van alle partijen tegen elkaar afweegt; de blinddoek de wijze, waarop ze zonder aanziens des persoons recht spreekt. Zolang de mens op aarde leeft, hebben sommigen gemeend oneerlijk of onrechtvaardig behandeld te zijn door anderen. En zolang er wetten bestaan, zijn er misdadigers geweest, die deze wetten hebben overtreden. Al duizenden jaren lang dus is er ‘rechtspraak’ nodig geweest. Toen de mensen nog bijeen leefden in stammen werd dat recht meestal gesproken door het opperhoofd van de stam en zijn raadslieden. Later waren het de koningen, die de rechtspraak in handen hadden.
Van de talrijke verhalen, die vertellen over de wijze rechtspraak van sommige vorsten, is dat van koning Salomon wel het bekendste. Voor hem verschenen op een dag twee vrouwen, die beiden aanspraak maakten op een kind. Toen Salomon de argumenten van de twee gehoord had, liet hij door een soldaat een zwaard brengen. ‘Hak het kind in tweeën en geef elke vrouw een helft’ besliste hij. Een van de vrouwen viel toen voor de vorst op de knieën en smeekte hem het kind niet te doden. ‘Geef het dan maar aan haar’ riep ze wanhopig. ‘Maar doodt het niet’. Dat was voor Salomon voldoende. Hij wist nu aan welke vrouw het kind in werkelijkheid behoorde - want geen échte moeder zou haar kind de dood in willen drijven, alleen maar om gelijk te krijgen.
Sommige methoden, volgens welke in de Middeleeuwen recht gesproken werd, lijken in onze dagen op z’n minst een beetje merkwaardig. Als iemand in die dagen beschuldigd werd van een misdrijf kon hij zich op verschillende manieren verdedigen. Een van die manieren was het tweegevecht. Won de beschuldigde dat gevecht dan werd hij geacht onschuldig te zijn. Het ‘godsoordeel’ was een andere methode om iemands schuld of onschuld vast te stellen. Bij het ‘godsoordeel’ werd iemand bijvoorbeeld met gebonden handen en voeten in een rivier geworpen.
Als het water ‘weigerde hem op te nemen’ en hij dus bleef drijven, werd dit gezien als een ‘teken Gods’ dat de man schuldig was! Als hij onmiddellijk zonk, was hij onschuldig en werd hij in vrijheid gesteld. Ook het oordeel aan de hand van getuigenverklaringen kwam voor. Een beschuldigde probeerde dan zoveel mogelijk vrienden te vinden, die in het openbaar wilden verklaren, dat hij een goed mens was. Slaagde hij erin voldoende van zulke voorsprekers te vinden dan werd dat beschouwd als een teken van onschuld.Tegenwoordig heeft elk beschaafd land zijn rechters om een oordeel te vellen. Die rechters zijn volkomen onafhankelijk en kunnen, eenmaal benoemd, nooit meer uit hun functie ontzet worden - althans in Nederland niet. Op die manier kunnen ze onafhankelijke beslissingen nemen; zelfs als die de autoriteiten niet aangenaam zouden zijn.
In Nederland is de rechtspraak verdeeld over een aantal lagere en hogere rechtscolleges: resp. het kantongerecht, de arrondissementsrechtbank, het gerechtshof en de Hoge Raad. Verdachten worden daar beschuldigd door de ambtenaren en officieren van het openbaar ministerie en verdedigd door een of meer advocaten. Aan de hand van de beschuldiging, de verdediging en de getuigenverklaringen velt de rechter tenslotte het vonnis en bepaalt de strafmaat. Elke veroordeelde heeft het recht bij een hoger rechtscollege tegen het vonnis in beroep te gaan. Op die manier is in Nederland een rechtvaardige en onpartijdige rechtspraak nagenoeg verzekerd.