Desiderius (1466-1536) De Nederlandse priester Erasmus wordt beschouwd als een van de grootste humanistische denkers uit de tijd van de Renaissance. In zijn talrijke geschriften verdedigde hij de waardigheid en vooral de vrijheid van de menselijke geest.
In tegenstelling tot de heersende opvattingen in die tijd en in tegenstelling vooral tot de opvattingen in de rooms-katholieke kerk verkondigde hij, dat het verstand de enige gids is in het leven van de mens. Hij wordt wel eens de ‘apostel van het gezonde verstand’ genoemd; zijn grootste vijanden waren de onwetendheid en het bijgeloof, die hij in woord en geschrift bestreed. Erasmus, die eigenlijk Herasmus heette, werd geboren in Gouda of in Rotterdam. Zekerheid daaromtrent bestaat niet, evenmin als over het juiste jaar van zijn geboorte. Toen Erasmus 18 jaar was, overleed zijn vader. Min of meer gedwongen door zijn voogden bereidde hij zich in ’s-Hertogenbosch voor op het kloosterleven; eigenlijk tegen zijn zin trad hij in 1492 in de Augustijnerorde.In een veelbewogen leven, dat hem regelmatig heen en weer voerde tussen Nederland, Frankrijk, Engeland, Italië, Duitsland en Zwitserland, schreef Erasmus talloze werken, waarin hij zijn opvattingen neerlegde. Het belangrijkst waren zijn meer dan 3000 brieven, waarmee hij grote invloed uitoefende op het denken van talloze vooraanstaande personen in zijn tijd.
De kerk had graag gewild, dat Erasmus met zijn spitse pen stelling zou nemen tegen de leer van Luther. Erasmus weigerde dat echter pertinent; hij was té intelligent om zich te mengen in deze geloofsstrijd, die hijzelf als vrij onbelangrijk beschouwde. Toen hij tenslotte door de druk van buitenaf toch met Luther in het strijdperk trad, was dat over een zaak, die met de kern van de geloofskwestie heel weinig te maken had.
Door deze houding en door zijn revolutionaire opvattingen over het menselijk verstand waren Erasmus en de leiders van de roomskatholieke kerk bepaald geen vrienden. Dat werd er niet beter op toen Erasmus in Basel een vertaling het licht deed zien van de oude Griekse Bijbeltekst. Die toonde namelijk aan, dat de in de kerk gebruikte Latijnse versie (van veel jongere datum) eigenlijk van geringere waarde was en op sommige plaatsen zelfs onjuist.
Hoewel Erasmus zijn geloof altijd trouw is gebleven, bleef hij een merkwaardige figuur binnen de rooms-katholieke kerk. Hij weigerde de kardinaalshoed, die paus Paulus III hem in bedekte termen aanbood als hij wilde bemiddelen om de eenheid in de Kerk te herstellen; hij stierf zonder bijstand van een collega-priester en in zijn testament liet hij niets uit zijn (behoorlijke) vermogen na aan kerkelijke instellingen. Erasmus, die als mens tal van eigenaardigheden had (hij werd ziek van hier, vis en witte wijn en kon alleen maar werken in een vertrek met open haard) heeft als denker een niet te peilen invloed gehad op het gedachtenleven in de volgende eeuwen. Bovendien gaf hij in de rooms-katholieke kerk de stoot tot een vernieuwing van de bijbelstudies.