In het kiesstelsel dat na de Franse tijd in Nederland op basis van de grondwetten van 1814 en 1815 werd ingevoerd, werden de Provinciale Staten gekozen door drie standen. De Provinciale Staten van Groningen telden 36 leden, waarvan de drie samenstellende geledingen er elk twaalf aanwezen: de stad Groningen (die onder meer de burgemeester afvaardigde),de ridderschap (in totaal 29 families) en de landelijke stand (die eerst veelal notarissen en juristen, maar later ook boeren benoemde).
Belangrijkste taak van de Staten was naast het bestuur van de provincie de verkiezing van de Tweede Kamer. De Groninger Staten wezen volgens de grondwet van 1840 vier Kamerleden aan.Met de grondwetswijziging van 1848 kwam aan de trapsgewijze verkiezing van de Tweede Kamer een einde. In plaats daarvan gingen de Staten fungeren als kiescollege van de Eerste Kamer. De verkiezing van de Statenleden werd drastisch herzien: voortaan werden zij rechtstreeks in districten verkozen op basis van een beperkt censuskiesrecht. Het aantal Statenleden in Groningen werd uitgebreid tot 45.
In 1917 werd de grondwet opnieuw gewijzigd, waarbij het stelsel van evenredige vertegenwoordiging en het algemeen kiesrecht voor mannen werd ingevoerd. In 1919 vonden voor het eerst onder deze nieuwe omstandigheden verkiezingen voor de Provinciale Staten plaats. Bij de eerstvolgende verkiezingen van 1923 hadden ook vrouwen stemrecht.
In de tabel worden de uitslagen van deze verkiezingen in de provincie Groningen weergegeven voor de periode 1919-1999. Hierbij moet worden aangetekend dat het aantal zetels in de Groninger Staten bij de verkiezingen van 1962 en 1966 werd uitgebreid van 45 naar 51 respectievelijk 55 (als gevolg van de bevolkingsgroei).
De gegevens voor de jaren 1919-1939 zijn ontleend aan of gebaseerd op de uitslagen die zijn vermeld in Nieuwsblad van het Noorden, 4 april 1919,12 en 14 april 1923, 7 en 8 april 1927,16 april 1931 en 20 april 1939.
De gegevens voor de jaren 1946-1995 zijn ontleend aan de door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) opgestelde verkiezingsstatistieken. Omdat vanaf 1987 in deze overzichten niet langer de afzonderlijke percentages van CPN, GPV, PPR, PSP en RPF/SGP werden weergegeven, zijn voor deze partijen deze gegevens overgenomen uit het Nieuwsblad van het Noorden van 19 maart 1987, 7 maart 1991 en 9 maart 1995. De uitslag van 1999 is overgenomen uit het Nieuwsblad van het Noorden, 4 maart 1999.
[Voerman, De Boer]
Tabel 1. Provinciale Statenverkiezingen Groningen, 1919-1939
Partijen 1919 1923 1927 1931 1935 1939
zetels % z % z % z % z % z %
ARP 9 21,0 10 21,7 10 22,4 10 22,8 10 20,5 10 20,4
CHU 3 6,7 4 7,5 5 10,1 5 9,8 4 9,0 3 8,2
RKSP 3 5,5 3 5,4 3 5,3 3 5,2 2 4,8 2 4,9
CDU 3 6,8 5 10,4
VB1 51 12,1 6 1315 5 11,1 5 11,1 2 5,9 3 6,5
VDB 9 19.8 5 11,8 6 12,2 5 11.3 4 8,8 4 9,7
PB 3 57 2 3.8 1 1,9
DP 1 2,0 - 1,4
NSB 4 8,4 2 4,3
SDAP 14 29,8 11 24,6 12 27,5 14 30,7 13 27,0 13 28,5
CPN2 2 4,1 2 4,4 1 4,22 2 4,6 2 4,8 2 4,7
ReV 1 2,4 1 2,1
Overige - 1,0 1 5.3 - 1,4 - 113 - 1,6 - 0.3
Totaal 45 100,0 45 99.9 45 100,0 45 100,1 45 100,0 45 100,0
1 Totaal van Liberale Unie (4 zetels; 9,4%) en Bond van Vrije Liberalen (1 zetel; 2,7%)
2 Totaal van de twee deelnemende communistische partijen
Tabel 2a. Provinciale Statenverkiezingen Groningen, 1946-1974
1946 1950 1954 1958 1962 1966 1970 1974
z % z % z % z % z % z % z % z %
ARP 10 21,8 9 19,6 8 17,8 8 17,3 9 17,2 10 17,0 10 16,6
CHU 5 11,14 6 12,6 5 10,4 5 10,6 5 10,2 6 11,1 5 8,9
KVP 2 5,6 2 5,8 2 5,6 2 6,0 3 6,0 3 5,9 2 4,2
CDA 15 24,3
GPV 1 3,3 1 3,8 1 3,9 2 3,7 2 3,6 2 4,7 3 5,7
RPF/SGP1
VVD2 5 10,5 6 12,8 5 11,4 7 15,5 7 14,0 6 11,9 7 11,9 9 14,6
D66 2 47 - 1,1
BP 3 5,2 - 1,6 - 1,4
PvdA 16 33,3 17 35,5 20 40,4 19 39,8 21 39,8 20 34,6 18 30,1 22 36,9
CPN 7 16,4 4 9,5 3 7,7 3 6,9 2 5,2 2 5,0 8 14,2 4 8,1
PSP 2 3,9 3 5,7 1 1,6 - 1,4
PPR - 1,2 2 3,9
GL
SP
Overige - 1,3 - 0,9 1 2,9 - 0,3 - 2,4
Totaal 45 100,0 45 100,0 45 100,0 45 100,0 51 100,0 55 100,0 55 100,0 55 99,8
Tabel 2b. Provinciale Statenverkiezingen Groningen, 1978-1999
1978 1982 1987 1991 1995 1999
z % z % z % z % z % z %
ARP
CHU
KVP
CDA 15 25,2 13 23,4 13 22,0 14 23,4 11 19,0 11 19,1
GPV 2 4,2 3 4,6 2 4,7 3 6,1 4 6,2 4 6,2
RPF/SGP1 - 0,9 1 2,1 1 1,6 1 1,9 1 2,5 1 2,6
VVD2 8 14,2 9 16,7 7 12,8 7 13,3 11 19,1 11 18,2
D66 2 4,8 4 6,8 3 5,9 9 15,5 5 8,4 3 5,3
BP - 0,3
PvdA 25 42,5 18 304 25 43-6 <7 29,8 l6 27.3 <7 29.5
CPN 2 4,3 4 6,8 2 3,1
PSP 1 1,7 2 3,5 1 2,0
PPR - 1,6 1 2,8 1 3,1
GL 4 7,8 3 6,0 6 11,3
SP - 0,5 - 0,7 - 1,2 2 3,5 2 3,3
Overige - 0,5 - 2,4 - 0,5 - 1,0 2 8,0 - 4,5
Totaal 55 100,2 55 100,0 55 100,0 55 100,0 55 100,0 55 100,0
1 In 1978 en 1982 deed de RPF alleen mee; vanaf 1987 samen met de SGP
2 Voor 1946: Partij van de Vrijheid
Verklaring van gebruikte partijafkortingen van de tabellen
ARP - Anti-Revolutionaire Partij
BP - Boerenpartij
BVL - Bond van Vrije Liberalen
CDA - Christen-Democratisch Appèl
CDU - Christelijk-Democratische Unie
CHU - Christelijk-Historische Unie
CPN - Communistische Partij (in) Nederland
D66 - Democraten ‘66
DP - Democratische Partij
GL - Groen Links
GPV - Gereformeerd Politiek Verbond
KVP - Katholieke Volkspartij
LU - Liberale Unie
NSB - Nationaal-Socialistische Beweging
PB - Plattelandersbond
PPR - Politieke Partij Radikalen
PSP - Pacifistisch-Socialistische Partij
PvdA - Partij van de Arbeid
PvdV - Partij van de Vrijheid
ReV - Recht en Vrijheid
RKSP - Rooms-Katholieke Staatspartij
RKVP - Rooms-Katholieke Volkspartij
RPF - Reformatorisch Politieke Federatie
SDAP -Sociaal-Democratische Arbeiderspartij
SGP - Staatkundig-Gereformeerde Partij
SP - Socialistische Partij
VB - Vrijheidsbond
VDB - Vrijzinnig-Democratische Bond
VVD - Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
Lit.: C.B. Wels, ‘Stemmen en kiezen 1795-1922’, TVG 92 (1979). nr. 3, 313-332; L Blok, ‘Van eene wettelijke fictie tot eene waarheid. Beschouwingen over kiesstelsel en kiesrecht in Nederland in de eerste helft van de negentiende eeuw’, TVG 92 (1979), nr. 3, 391-412; M. Duijvendak en P. Kooij, Tussen moderniseringen behoud. Het provinciaal bestuur in de negentiende eeuw’ in: P.Th.F.M.
Boekholt e.a. (red.), Rondom de reductie. Vierhonderd jaar provincie Groningen 1594-1994 (Assen 1994) 116-142.
