Gron.: Mij.
Dorp in de gemeente Eemsmond, ten Z.W. van de Eemshaven en ten O. van Uithuizen aan de spoorlijn Groningen-Roodeschool (1893; met station). Tot 1979 hoofdplaats van de gelijknamige gemeente, daarna ingedeeld met Uithuizen in de nieuwe gemeente Hefshuizen tot 1990. Bij de gemeentelijke herindeling werden hieraan nog de gemeenten Warffum, Usquert en Kantens toegevoegd, tot 1992 onder de naam Hefshuizen, nadien onder Eemsmond. Tot de gemeente Uithuizermeeden behoorden ook de dorpen Roodeschool, Hooilandseweg, Oosteinde en Oldenzijl en de gehuchten Hefswal, Valom (deels), Koningsoord, Oudeschip, Eemshaven, Den Hoorn, Oosternieland en Paapstil. Uithuizermeeden was tot ca. 1800 verdeeld in twee helften, gescheiden door de Oudedijk(sterweg): Uithuizermeeden-Binnendijks en Uithuizermeeden-Buitendijks of Oosteinde. Ten O. van het dorp ligt de Meedsterweg, ten Z. loopt het Uithuizermeedstermaar.
De aan Maria gewijde hervormde kerk dateert in opzet uit het midden van de 13de eeuw. In de 16de eeuw werd het vijfzijdig gesloten koor gebouwd. De dwarsarmen zijn in 1705 toegevoegd. Een vrij lage vrijstaande toren is in 1734 afgebroken; tevoren was in de jaren 1717-1726 de tegenwoordige hoge westtoren gebouwd, naar ontwerp van A. Meijer. Het geheel van toren en kerk heeft door middel van een bepleistering met de illusie van natuursteenblokken etc. een classicistisch uiterlijk gekregen.
In 1896 is het bovendeel van de toren verbrand; herstel in oude vorm door O. de Leeuw Wieland. Rijk interieur met grafmonument voor Rudolf Huinga (gest. 1574), preekstoel met doophek (1708) en herenbanken (1706), alles naar ontwerp van A. Meijer met snijwerk van J. de Rijk. Rouwbord voor Willem Alberda (gest. 1786). Orgel van A.A. Hinsz, 1785, voltooid door M.
Hardorff, met snijwerk van Christiaan Reuschen; het snijwerk op de orgelbalustrade is van M. Walles, 1804. Onder het koor de grafkelder voor bewoners van de borg Rensuma. Op het kerkhof een grafsteen voor Jacob Alders (gest. 1805) met uitvoerig verhaalde ongevals- en ziektegeschiedenis.
De gereformeerde kerk (vrijgemaakt) is in 1874 gebouwd en in 1922 van een dwarsarm voorzien; de opvallende decoratie is op de "'neogotiek geïnspireerd.
Ten W. van het dorp ligt de Rensumaborg, voortgekomen uit een edele heerd in 1700 herbouwd in de huidige vorm door Onno Tamminga van Alberda. Hij en zijn vrouw Petronella Clant erfden in 1709 ook de borg Nijenhuis bij Zandeweer. Het echtpaar liet in 1729 op eigen kosten de Zuurdijksterpolder indijken. In de 19de en 20ste eeuw was Rensuma eigendom van de familie Van Swinderen (van 1974-1977 gerestaureerd). Van de borg Ungersma resteert het borgterrein met oprijlaan en gracht. Poldermolen Goliath uit 1897. Museum Het Hoogeland, streekmuseum met particuliere verzameling handwerken; documentatie en archief van dichter Willem de Mérode, voor wie in het dorp ook een monument is opgericht.
Uithuizermeeden dankt zijn naam aan de buitendijkse meeden of graslanden op de kwelders bij Uithuizen. In de 19de eeuw ook geschreven als Uithuistermeden, Uithuizermeden en Uithuistermeeden.
Schimpnamen voor de inwoners: Kedelschieders, Kedellappers en Blauwbekken.
Lit.:T. Juk, ‘De 'Meister’ toren. Bouwen wederopbouw van de toren van Uithuizermeeden’, Groninger Kerken 7 (1990) 105-114: Formsma, Ommelander borgen en steenhuizen, 415-422: Heden en verleden van de Nederlandse Hervormde kerk te Uithuizermeeden (Uithuizermeeden 1981); T.K. Nijhoff-Meijer, Historie en boerderijen van Uithuizermeeden (Oldenzijl, Oostemieland, Uithuizermeeden Uithuizermeeden 1972).
