Wijd uiteengelegen dorp dat bestaat uit meerdere wierden ten N.W. van Appingedam, hiervan gescheiden door de rijksweg N41.
In 1506 vond het afsluiten van de Vrede van Tjamsweer in de kerk plaats. Vier afgevaardigden van de stad Groningen namen graaf Edzard van Oost-Friesland als heer aan. Daarna trok de graaf met zijn gevolg en leger naar de stad; de burgemeesters brachten hem hulde bij Oosterhoogebrug.
De laatgotische kerk is gebouwd in 1538, nadat Gelderse troepen in 1536 de 12de-eeuwse tufstenen kerk hadden verbrand. Boven de zuidingang een opschrift uit het bouwjaar met de wapens Ripperda en Ukena. In 1598 en 1631 werd de kerk hersteld. De bouw van de toren werd begonnen in 1748 en voltooid in 1776. Het interieur is voornamelijk uit 1864, met rijkelijke toepassing van gietijzer. Het orgel (1880) is gemaakt door P. van Oeckelen. Verder is er een kerkhof met grafkelder van de familie Alberda van Ekenstein (1883) en met twee gietijzeren graftekens.
Te Tjamsweer staat de borg Ekenstein, in 1648 gebouwd of verbouwd door Johan Eeck. In 1723 werd het toen inmiddels vervallen huis gekocht door Onno Joost Alberda van Nijenstein, die zich sindsdien Van Ekenstein noemde. Onder de Alberda’s maakte het huis een bloeiperiode door, tot het in 1933 leeg kwam te staan. In 1946 kocht de gemeente het vervallen landgoed; nu is het een hotel-restaurant. Het neogotische karakter, dat overigens niet oorspronkelijk was, maar dateerde van de verbouwing van 1869 (architect H.J.H. Groneman), is niet verloren gegaan.
In het bijzonder de neogotische ‘ridderzaal’, nu café-restaurantvertrek, heeft de aankleding en uitmonstering nog goeddeels behouden. In Ekenstein bevinden zich veel elders afgedankte bouwonderdelen (gevelsteen, gebrandschilderd glas enz.). Schathuis uit 1754. Het park is in 1827 naar een ontwerp van L.P. Roodbaard aangelegd.
De oude naam (kroniek van Emo) is Thiamerswerve, dat is de werf (kunstmatige verhoging) van Thiadmer (mansnaam).
Lit.: P.L. de Vrieze (red.), De hervormde kerk te Tjamsweer; geschiedenis en restauratie (Groningen 1978); Formsma, Ommelander borgen en steenhuizen, 391-397; E. Syperda, Tjamsweer en zijn kerkelijk verleden (Appingedam 1930).
