In de gemeente Groningen vond een aantal in het oog springende onderwijsexperimenten plaats. De vierjarige Leon van Gelder-middenschool startte in 1979, nadat het gemeentebestuur in 1971 bij het ministerie een aanvraag voor een middenschool had ingediend.
De middenschoolgedachte was in de jaren ’70 een landelijk onderwijsvernieuwingsconcept, dat decennia later uitmondde in de basisvorming. De doelstellingen van de Leon van Gelderschool waren ontleend aan de contourennota van minister Van Kemenade van onderwijs, te weten: uitstel van keuzes; verbreding van het aanbod; gelijkwaardige mogelijkheden voor leerlingen (selectievrij onderwijs) en aandacht voor individuele en sociale ontwikkeling. In de eerste drie jaren werkten de leerlingen in heterogene groepen, in het vierde jaar in niveaugroepen. De Wet op de Basisvorming (1993) maakte een eind aan de experimenteerwet waar de middenscholen onder vielen. De Leon van Gelderschool fuseerde in 1994 met het Kamerlingh Onnes College tot het Reitdiepcollege.De eveneens in de stad Groningen gevestigde Nieuwe School ging in 1985 van start. Kenmerken waren: kleine kindvriendelijke school; democratische organisatiestructuur; uitstel keuzes en aansluiting bij de mogelijkheden van het kind. Het was een school voor geïndividualiseerd onderwijs (IVO) aan mavo, havo- en vwo-leerlingen. De school was opgezet door een aantal idealistische ex-Van Randwijk-mavo docenten die teleurgesteld waren in de uitwerking van de IVO-gedachte na de fusie van hun IVO-mavo en het Thorbecke College tot Scholengemeenschap Centrum, het latere Werkmancollege. De school ontving gedurende haar zelfstandige bestaan geen subsidie. Onderwijs werd gegeven door vrijwillige docenten.
Tot 1988 was de school gevestigd in een houten noodgebouw aan Het Baken 47 in de wijk Lewenborg. De school telde toen ruim 80 leerlingen. Daarna verhuisde ze naar het voormalige pand van de Vrije School aan de Wassenberghstraat, waar ze uitgroeide tot school met 120 leerlingen. In 1986 verkreeg de school bevoegdheid tot het afnemen van examens. In 1993 ging ze als Montessoristroom deel uitmaken van het Zernike College.
De Vensterschool is een onder wethouderschap van H. Pijlman tot stand gekomen onderwijsvernieuwingsconcept dat landelijk in de belangstelling staat. Het concept richt zich op opvoeding en onderwijs van kinderen van 0-15 jaar. De vanaf 1996 opgerichte scholen zijn een invulling van het onderwijsachterstandenbeleid van de gemeente Groningen. Om dit beleid vorm te geven wordt nauw samengewerkt met verschillende instellingen. Door de schooldag te verlengen biedt de school mogelijkheden voor buitenschoolse activiteiten.
Tot de Vensterschool behoren: opvang-, gezondheids- en opvoedingondersteunings-instellingen voor kinderen van 0-4 jaar; een basisschool; het deel basisvorming van het voortgezet onderwijs; opvang-, vormings- gezondheids- en hulpverleningsinstellingen voor kinderen van 4-15 jaar en recreatieve, sportieve en culturele instellingen. Anno 1999 telt de gemeente vijf vensterscholen: Hoogkerk, Vinkhuizen, Selwerd/Paddepoel/Tuinwijk, Oosterpark en Oud-Zuidwest.
[Amsing]
Lit.: G. Wind. Op eigen kracht (Groningen 1995); H. van der Molen, Vanuit het niets (Groningen 1994); P.W. Tops en R. Weterings, De Groninger vensterscholen als eigentijds lokaal bestuur (Delft 1998).
