Het eerste boezemwaterschap dat door Provinciale Staten is opgericht en gereglementeerd (1855/1856). In dit waterschap zijn opgenomen het Winsumer- en Schaphalsterzijlvest, de Houwer-, Schouwer- en Wetsingerzijlvesten alsmede enige dijkrechten.
De inwendige indeling en bestuursgeledingen zijn grotendeels afgeleid van die van het eerstgenoemde zijlvest, wiens zetel, te Onderdendam, ook de vestigingsplaats van Hunsingo is geworden. Eerste voorzitter werd A.J. van Roijen, als technisch ambtenaar (deskundige) werd G. Dusseldorp benoemd.In de voorafgaande bepalingen van het reglement is een groot aantal werken opgenomen, die door het waterschap moesten worden uitgevoerd. De belangrijkste werken waren het graven en aanleggen van het kanaal of trekdiep van Groningen naar Ulrum, daarin begrepen de opruiming van het Bedumerverlaat en de dam te Mensingeweer, de aanleg van een hoofdkanaal van Ulrum naar Zoutkamp en de bouw van een kapitale sluis in de zeedijk te Zoutkamp. Van 1857 tot 1873 zijn de werken uitgevoerd.
Het waterschap omvatte in 1856 ongeveer 35.500 ha. In 1878 is de Grondzijlstermolenpolder met het waterschap Fivelingo geruild tegen een gebied tussen het Reitdiep en het Boterdiep ten noorden van de stadsgracht van Groningen; sindsdien is het waterschap bij grenswijzigingen ten gevolge van ontpolderingen, ruilingen en opneming van aangrenzende waterschappen verkleind respectievelijk vergroot tot een vlaktemaat van 57.175 ha in 1992.
Naast het beheer en het onderhoud van hoofdwatergangen, maren, kanalen, sluizen, bruggen en duikers is het waterschap zich in 1943 met de detailafwatering gaan bemoeien in de vorm van een jaarlijkse schouw van de zwetsloten. De overname van de reglementaire taken van de inliggende waterschappen (1968-1976) paste in de verruiming van de waterschapstaak. Tussen 1968 en 1977 is het waterschap met de zuivering van afvalwater in zijn gebied belast geweest.
Het waterschapshuis te Onderdendam fungeerde vanaf 1856 als vergaderplaats en bergplaats van de oude archieven, in en na won is het als werkruimte in gebruik genomen. Door uitbreiding en nieuwbouw in 1960, 1972 en 1991 is het een modem kantoorcomplex geworden.
[Hempenius]
Lit.: T. Veenstra en A.L Hempenius. Hunsingo 1856-1994 (Onderdendam 1994).
