1. Gegraven kanaal van de Fivel bij Ten Post naar Appingedam en vandaar langs een oude waterloop naar de Eems; bestond al in 1248.
Het is het tegenwoordige Damsterdiep, naamgever van Delfzijl.2. De vanouds bekende vaarweg tussen de Lauwers en de Eems.
De Delf is met raadselen omgeven. Aangenomen wordt dat het een in de vroege Middeleeuwen gegraven verbinding tussen de Hunze (Reitdiep) en Fivel is geweest, die het traject Winsumerdiep, Boterdiep (Onderdendam, Fraamklap), Westerwijtwerdermaar (ged.) volgde. Dan een verdwenen traject in zuidoostelijke richting langs de huidige Delleweg van Westerwijtwerd tot aan de Fivel bij Olfort (waar de Delleweg de spoorbaan kruist). Aangezien het Fivel-estuarium bij Westeremden dichtslibde, zou men vanuit de bovenloop van de Fivel bij Winneweer een voortzetting van de Delf in oostelijke richting hebben gegraven. Hieraan ontleende Garrelsweer mogelijk zijn betekenis als markt- en muntplaats. Dit traject moet lang onder invloed van eb en vloed hebben gestaan, gezien het kronkelige verloop.
Later sloot men dit met een dam (Appingedam) af, toen Fivelgo rond 1200 met een ringdijk was omgeven. De meest waarschijnlijke verklaring voor het graven van de Delf is de verwerking van de afwatering van het ten Z. daarvan gelegen Woldgebied tussen Bedum, Slochteren en Farmsum. Wellicht had de Delf ook een beperkte functie als handelsweg. Winsum en Garrelsweer hadden in de 15de eeuw markt-, munt- en tolrechten. Zij liggen op strategische punten aan de Delf.
