Arachne, begenadigd weefster van Griekse sagen, werd door de ijverzuchtige Athene in een spin veranderd. De arachnofobie (angst voor spinnen) neemt ongeveer een derde van soortgelijke dierfobieën voor haar rekening. ‘Spinnijdig’ en ‘spinnenkop’ geven al aan dat deze webkunstenaars niet overmatig geliefd zijn.
Toch spelen ze in de wereld van het bijgeloof een doorgaans ambivalente rol, schrikaanjagend hier en gelukaanbrengend daar.
De duivel schijnt veelvuldig als spin op te treden; heel lang geleden geloofde men dat ze afkomstig waren uit het bloed van een monster of uit rottende etensresten of uit spuug (Konrad von Megenberg, Das Buch Der Natur). Enerzijds geldt de spin als giftig en gevaarlijk, anderzijds, zoals sommige vogels, vlinders en muizen, als zieldier (zie aldaar).
Enerzijds kondigt ze de pest aan, anderzijds mag degene die haar bij het spinnen van een web aantrof bepaalde gelden tegemoet zien. Spinnen wriemelen in de menselijke hersenen en leiden tot waanzin. Als een spin in een beker melk zwemt, dan zal er spoedig iemand sterven.
Maar als men een spin drie keer over de hand laat lopen, dan brengt dat geluk. Ook een zwarte spin die zich aan haar draad op een menselijk lichaam laat zakken en aldaar een wandelingetje maakt, moet men welwillend haar gang laten gaan, want dat voorspelt veel goeds.
Huisspinnen hebben vanwege hun vlijt en als insecten verdelger een goede reputatie. Kruisspinnen waren vanwege het kruis in het huis van bijgelovige christenen altijd welkom - vroeger beschouwde men ze in Tirol als heilig.
Het wordt mooi weer als een spin midden in haar web zit. De paraplu is gewenst als ze zich laat zakken. Er is storm op komst als ze haar web beschadigt (‘Maakt de spin in het net een scheur, dan klopt de stormwind aan de deur’).
Spinnenwebben werden gebruikt in de volksgeneeskunde. Men legde ze op gebroken ledematen of brandwonden; als boterhambeleg zorgden ze voor verlaging bij koorts.
Of spinnen nu als goed of als slecht voorteken gezien moeten worden, hing in Engeland, volgens Eugène Rolland (Faune populaire de la France) van hun aantal af: ‘One for sorrow, two for mirth, three for a wedding, four to death.’
Een andere spreuk luidt: ‘Spinnen in de morgen, kommer en zorgen;
Spinnen in de avond, verkwikkend en lavend’. Enkele auteurs betrekken deze zegswijze niet op het dier, maar op het spinnen: ’s morgens was de spinarbeid harde broodarbeid, ’s avonds was het eerder een liefhebberij.
→ Voortekens, goede en slechte.
