Reisiconen zijn ontstaan uit het verlangen van de gelovigen om de bijstand van het heilige beeld ook bij zich te hebben tijdens de reizen, die in de late oudheid en in de middeleeuwen (en niet zelden ook tegenwoordig nog) gevaar voor lichaam en ziel meebrachten.
Voor zulke iconen heeft men het begrip ‘portable icons’, draagbare iconen’ ingevoerd. Ze zijn sinds de zesde /zevende eeuw bekend maar waren zeker al voor die tijd geliefd en verspreid. Ze werden vervaardigd in de vorm van paneelschilderingen, ivoorsnijwerk en later ook van metaal. Men kent het diptiek (het tweemaal gevouwen, met wasverf vervaardigde ‘notitieboekje’ uit de late oudheid), het triptiek (driemaal gevouwen) en ten slotte nog het polyptiek (meervoudig gevouwen).
De fysieke mobiliteit van de mens is in de oudheid, de late oudheid en de middeleeuwen veel groter geweest dan de moderne mens zich voorstelt. Vrome mensen reisden naar heilige plaatsen: boetelingen en monniken, priesters en hiërarchen, hoge officieren en kooplieden, diplomaten en anderen. De enigen die nauwelijks op reis gingen waren van oudsher de boeren. Dit is de levensechte achtergrond voor het genre van de reisiconen, die in die tijd in de bagage van elke reiziger thuishoorde.
