Ikonen Lexicon

Karin Braamhorst (2004)

Gepubliceerd op 01-03-2017

Borduurwerk

betekenis & definitie

Borduurwerk is in Rusland al ver voor de introductie van het christendom wijdverbreid. De kerstening geeft een extra impuls aan de naaldkunst, die ten dienste komt te staan van het christelijke geloof. In grote getale worden geborduurde iconen, liturgische kleding en grafdoeken vervaardigd.

De ornamentiek die in deze nieuwe toepassingen worden gebruikt, is regelrecht overgenomen uit de folkloristische decoratie van kleding, hoofdtooi en meubels. De uitvoering van liturgisch borduurwerk is vooral voorbehouden aan speciale werkplaatsen, die verbonden zijn aan het hof van vorsten, bojaren en andere kooplieden. De leiding van een dergelijk atelier ligt in handen van de vrouw des huizes. Kostbare materialen worden gebruikt. Als drager voor het borduurwerk wordt zijde of satijn gebruikt dat vooral uit Turkije afkomstig is. Gouddraad wordt gebruikt voor de achtergrond en gekleurde zijden of satijnen draden voor de figuren. De bloeiperiode van de liturgische borduurkunst ligt in de vijftiende en zestiende eeuw. Ontwerpers van borduurwerken laten zich inspireren door icoonschilderkunst en miniaturen in manuscripten. Het komt veelvuldig voor dat in ongenade gevallen vrouwen van vorsten of bojaren worden verbannen naar kloosters of dat zij zelf het kloosterleven verkiezen. Deze rijke dames nemen dan hun kennis en materialen mee naar het klooster en borduren daar om de tijd te doden, maar uiteraard ook ter meerdere eer en glorie van God. In de kloosters ontstaan borduurateliers, die tot op de dag van vandaag nog functioneren. Later, in de zeventiende eeuw, wordt de borduurkunst nog rijker: fluweel doet zijn intrede als drager, parels en edelstenen worden in het borduurwerk verwerkt. Soms worden metaal- of email-iconen op de stof geappliceerd.