Door onderlinge twisten, vooral van godsdienstigen aard, mislukte de poging van keizer Justinianus (527/665), om het oude Romeinsche Rijk te herstellen. Clovis (481/511) vereenigde in 486 alle Frankische stammen van Rijn tot Somme in het Frankische Rijk en voerde daar het Katholicisme in.
Het Christendom wordt verder versterkt door het optreden der Patriarchen, later Pausen te Rome vooral Paus Gregorius den Grooten.Het Mohammedanisme
Omstreeks 611 treedt Mohammed op. Nadat hij eerst uit Mekka moest vluchten veroverde hij dit in 630 weder, waarna de invloed zijner opvolgers, de Kaliefen, spoedig zeer toenam. Zij veroveren tot 660 Syrië, Egypte, Perzië, ook Jeruzalem. Van 661/750 regeert het geslacht der Omayaden over het rijk der Arabieren met Damascus en Bagdad tot hoofdstad. Zij dringen 711 door in Spanje en veroveren daar het rijk der West-Gothen. De Middeleeuwsche cultuur staat sterk onder den invloed van de Arabische kunst en wetenschap.
Karel de Groote
Het Frankische Rijk kwam tot grooten bloei onder keizer Karel den Groote (768/814). Hij onderwierp de Saksen, de Friezen en de Beieren, en veroverde 774 het rijk der Longobarden. Ook deed hij een aanval op de Omayaden, maar werd bij Roncevalles verslagen (778). Zijn hof was een middelpunt der cultuur. In 800 werd hij door den Paus tot keizer gekroond. Hij beijverde zich voor de Christianiseering van Europa.
Onder zijn opvolgers wordt het rijk verdeeld en ontstaan Frankrijk en Duitschland. 919/1024 regeert in Duitschland het Saksische koningshuis. Otto I (936/973) breidt het rijk uit en wordt 962 gekroond tot keizer van het Heilige Roomsche Rijk
met grooten invloed op de pauskeuze. 987 wordt in West-Francië Hugo Capet tot koning gekozen, waarmee het Huis Capet (987/ 1328) het Karolingsche Huis vervangt.
De Noormannen
Intusschen ontstaan ook eenige andere Europeesche staten, als Polen, Bohemen, Hongarije, enz. De Noormannen (hertog Willem I van Normandlë) veroveren Engeland in den slag bij Hastings; het Normandisch Koningshuis regeert er tot 1154.
Rusland wordt 988 gekerstend van Byzantium, de hoofdstad van het nog altijd machtige OostRomeinsche Rijk, uit.
De Italiaansche steden.
In Italië ontwikkelen zich verschillende steden als Pisa, Venetië, Genua, tot zelfstandige staatjes, met hooge cultuur en belangrijke handelsverbindingen, vooral met het Oosten.
Hendrik IV van Normandië onderwerpt 1075 de Saksers en zet 1076 Paus Gregorius VII af, maar moet 1077 den tocht, naar Canossa ondernemen; hij verovert 1084 Rome, waarop de Paus naar Zuid Italië vlucht.
1096/1099 heeft de eerste Kruistocht plaats onder leiding van Godfried van Bouillon, om het Heilige Land te veroveren op de Mohammedanen
De Kruistochten
De strijd tusschen Paus en Keizer wordt in West-Europa ten gunste van den laatste beslist. Innocentius III bevrijdde wel Rome van de Duitsche opperheerschappij
maar verloor zelf de leiding op kerkelijk en politiek gebied in Europa. Sindsdien heeft Frankrijk in Europa den grootsten invloed en is de Duitsche keizersmacht vernietigd. Laatste (zevende) Kruistocht 1270 door Lodewijk IX naar Tunis.
Sinds het einde der Kruistochten verdwijnt in Duitschland steeds meer de eenheid van het rijk door de toenemende macht der vorsten, waarvan er zeven den keizer kiezen moeten. Sinds 1483 regeert onafgebroken het Huis Habsburg.
In Frankrijk gaat na den dood van Filips IV het koningschap over op het Huis Valois, waaronder de macht van den koning eveneens achteruitgaat (1328/1589). Tusschen Engeland en Frankrijk van 1337/1453 de Honderdjarige Oorlog, waarin het optreden van Jeanne d’Arc valt.
Op geestelijk gebied beheerscht Italië in dezen tijd Europa. In de 14e eeuw leefden Dante, Petrarca en Boccaccio, de Medici beschermden te Florence kunsten en wetenschappen. Savonarola trad op tegen het zedelijk verval.
Het Pausdom
Het Pausdom verwereldlijkt, het wereldlijk gebied wordt door schenking en verovering uitgebreid. Van 1378/1415 heerscht het Schisma, er zijn 2 pausen. Het Concilie van Constanz herstelt de eenheid, zonder dat de misstanden verdwijnen. Voorloopers der Kerkhervorming zijn John Wyclif en Geert Groote (beiden ✝ 1384), Johannes Hus.
Het Oost-Romeinsche Rijk had te lijden door aanvallen van Turken en Serven en door zwakke vorstenregeering. In 1453 viel Constantinopel en eindigde de Honderdjarige Oorlog.
± 1450 wordt de boekdrukkunst uitgevonden.
Nieuwe Geschiedenis.
De ontdekking van Amerika
Behalve de boekdrukkunst werden in het begin der 16e eeuw nog meer belangrijke uitvindingen gedaan. Het buskruit veranderde de wijze van oorlogvoeren totaal. In 1486 bereikte Bartholomeüs Diaz Kaap de Goede Hoop, 1491 werd Amerika door Columbus ontdekt. Ook Vasco da Gama, Amerigo Vespucci, Magelhaens doen ontdekkingsreizen. Het geheele wereldbeeld wordt hierdoor gewijzigd. De hernieuwde studie der Romeinsche en Grieksche schrijvers bracht tot nieuwe belangstelling voor de klassieke kunst en cultuur.
Humanisme en Renaissance
Het Humanisme ontstond in Italië (Petrarca), liet tijdperk der Renaissance trad in. Macchiavelli eischte (1512) de hoogste macht op voor den vorst. Onder de regeering van keizer Karel V (1516/1555) publiceerde Maarten Luther 95 stellingen waarmede men de Kerkhervorming acht te zijn begonnen in Duitschland.
De Kerkhervorming
Het gevolg waren verschillende godsdienstoorlogen in Duitschland, Frankrijk en de Nederlanden. In Duitschland deed keizer Karel V Luther in den rijksban (Rijksdag te Worms). De meeste Duitsche vorsten echter lieten het Lutheranisme den vrijen loop. Te Zürich kon Zwingli vrij prediken. Onder de keizers Ferdinand I en Maximiliaan II was de toestand voor de Hervormden gunstig, moeilijkheden begonnen onder Rudolf II, de Dertigjarige Oorlog breekt onder Matthiasuit(1618/ 1648), naar aanleiding van den opstand te Praag.
De Dertigjarige Oorlog.
Resultaat hiervan is dat Duitschland voor de eerstvolgende eeuwen zijn machtspositie kwijt is, zijn welvaart is vernietigd maar de godsdienstvrijheid in Duitschland en daardoor ook in Europa is verzekerd. Frankrijk en Zweden zijn groote mogendheden geworden.
Spanje een groote mogendheid
In Spanje werd na den dood van Isabelia (1504) Filips de Schoone koning; Karel V wordt behalve keizer van Duitschland, ook koning van Spanje. Onder hem wordt Spanje een groote mogendheid, o.a. door kolonisatie in Amerika. Zijn opvolger, Filips II steunt krachtig de contrareformatie en streeft naar de wereldheerschappij (verovert Portugal, wil de Fransche kroon voor zijn dochter). Na hem vervalt Spanje.
Frankrijk bloeit
Frankrijk neemt onder de laatste Valois toe in aanzien en macht. De Hervorming breidt zich er uit onder adel en burgerij. Onder Hendrik IV wordt van Bourbon het Edict van Nantes gesloten waarbij de Hugenoten vrijheid van godsdienst krijgen. De Richelieu weet tijdens Lodewijk XIII de kracht des konings te versterken en die der Habsburgers afbreuk te doen. In 1643 komt Lodewijk XIV aan de regeering.
Engeland tot Cromwell
In Engeland regeert 1485/1603 het Huis Tudor. Hendrik VIII is vijandig tegenover de Hervorming, zoowel als tegen den Paus, vervolgt Protestanten en Katholieken. Onder Elizabeth (1558/ 1603) wordt de Anglicaansche Kerk gesticht; handel, industrie, zeevaart, letterkunde (Shakespeare) bloeien. Zij steunt de Protestanten in Frankrijk en de Nederlanden (Onoverwinnelijke Vloot tegen haar uitgezonden), laat Maria Stuart, die door de Katholieken als wettig vorstin werd erkend, terechtstellen. Jacobus I is beter theoloog dan staatsman, onder Karel I groeit de ontevredenheid (heeft Katholieke sympathieën, o.a. blijkende uit zijn huwelijk met de dochter van Hendrik IV), moet ten slotte vluchten voor Cromwell; het Rompparlement benoemt een rechtbank, die hem ter dood veroordeelt (Engeland is nu de eerste zeemacht in Europa.)
Italië verbrokkelt in dezen tijd staatkundig (Napels komt in 1504 aan Spanje).
