Perzische Oorlogen - Reeks van oorlogen gevoerd tussen de Grieken en Perzië onder de Achemeniden, soms wel eens (minder juist) Medische Oorlogen genoemd.
Vanaf het einde van de 6e eeuw v.C. werd Griekenland bedreigd door het Aziatische imperialisme. De militaire onderneming werd eerst georganiseerd door Dareios I. In 513 v.C. trok deze over de Bosphoros, onderwierp de Thrakische kust, doch slaagde er niet in de Skythen te onderwerpen. Dareios trok zich terug in Sardes en liet de leiding van de veldtocht over aan de satraap Megabyzos. Deze veroverde Thrakië en Makedonië. Toen Athene weigerde Hippias weer op te nemen (510 v.C.), betekende dit zoveel als een oorlogsverklaring. De Perzische druk op de Ionische kuststeden van Klein-Azië werd steeds sterker. Ondanks het verzet van Hekataios van Milete brak in 499 v.C. in dit gebied een opstand uit. Sparta weigerde hulp, Athene en enkele andere steden zonden een vloot. Deze troepen wisten Sardes te verwoesten. Doch de opstand werd door Dareios neergeslagen. Deze wilde zich nu op de Atheners wreken. In 495 v.C. werd de Ionische vloot verpletterend verslagen bij het eiland Lade, en werd Milete veroverd. De Milesiërs werden naar Susa gedeporteerd (oude Babylonische gewoonte). De bestraffing van de ‘ontrouwe vazal’ (!) Athene werd opgedragen aan Mardonios in 491 v.C. Door een storm werd zijn vloot bij de Athosberg vernield en in Makedonië leed hij de nederlaag. Mardonios werd vervangen door Datis. Het jaar daarop stak deze over naar het schiereiland, onderwiep de Kykladen en bereikte de kust van Euboia in 490 v.C. Doch bij Marathon werden de Perzen verslagen door de verbonden legers van Athene en Plataeae onder leiding van Miltiades. De Spartanen kwamen pas aan na de veldslag. De Perzen trokken terug naar huis.
In 486 v.C. overleed Dareios I. Zijn opvolger Xerxes organiseerde de volgende expeditie tegen Griekenland. Dit leger stond onder leiding van Mardonios en het bestond uit 46 verschillende volkeren, en omvatte o.a. 1207 oorlogsschepen en 3000 transportschepen. De voorbereidingen duurden vier jaar. In 481 begaf hij zich op weg, en trok langs het noorden over de Hellespont in het voorjaar 480 v.C. Thessalië, Makedonië en Noord-Griekenland boden geen weerstand. Athene en Sparta boden weerstand in de Thermopylen onder leiding van Leonidas. Door verraad werden ze verslagen. Athene werd ingenomen, de stad verwoest. De Griekse vloot werd ondertussen bijeengebracht in de Baai van Salamis. De Perzen (op raad van Themistokles) sloten deze baai af, zodat de Grieken gedwongen waren het gevecht te beginnen. Het werd een volledig fiasco voor de Perzische vloot. Xerxes keerde naar Azië terug, geestelijk gebroken. Mardonios liet hij achter om de verovering te voltrekken met 300.000 man. Doch in augustus 479 v.C. werd het landleger van de Perzen bij Plataeae in Boeotië vernietigd en de vloot onderging hetzelfde lot bij Mykale voor de westkust van Klein-Azië, tegenover Samos.
De Ionische steden werden aldus bevrijd van de Perzische overheersing. Dit betekende echter niet dat Perzië zich niet meer met de Grieken zou inlaten. Sedertdien immers was Perzië de bondgenoot van een of andere Griekse staat. In 465 v.C. werd Xerxes door Artaxerxes opgevolgd, even nadat de Athener Kimon een overwinning op de Perzen bij de Eurymedon in het zuiden van Klein-Azië had behaald (466 v.C.). In 449 v.C. sloot Perzië de Kalliasvrede. Ook tijdens de Pelopon- nesische Oorlog zou Perzië aan één van beide kanten staan, tot zijn rol later door Alexandros de Grote beëindigd zou worden.
Nawerking: Xerxes of de Hoogmoed, roman door Louis Couperus, s.d.; Persersturm über Hellas, roman door Peter Gabriel, Bielefeld 19622.
