Amazonen - Mythologisch krijgsvolk dat uitsluitend uit vrouwen bestond, van wie de verblijfplaats aan de periferie van de in de Griekse oudheid bekende wereld werd gesitueerd. Vooral in Klein-Azië wordt hiervoor de streek bij Trapezous bij de rivier de Thermo- don vermeld.
In haar midden duldden zij geen mannen, doch voor de nakomelingschap zorgden zij door contact met mannen van een ander ras. Zij ontdeden zich van de mannelijke kinderen en van de meisjes verminkten zij de rechterborst, om beter de boog te kunnen spannen. Vandaar de verklaring van haar naam: a-mazos, zonder borst. Doch ook andere etymologieën werden gegeven, zodat dit detail wel tot het rijk van de legende zal behoren.
Haar voornaamste goden waren Ares en Artemis en de belangrijkste bezigheden de jacht en het krijgsbedrijf, met als wapens de boog, de dubbele bijl en een schild in de vorm van een halve maan.
Vele sagen werden in de Griekse wereld over de Amazonen verteld, die wellicht terug te brengen zijn tot die van een oude staat, waar het matriarchaat gold, zoals in enkele Kleinaziatische gewesten. Zo zouden de Amazonen de Troianen bijgestaan hebben in de oorlog tegen de Grieken, nadat Hektor gesneuveld was. Haar koningin Penthesileia werd dan door Achilleus neergeslagen, waarna hij verliefd geworden zou zijn op de stervende Amazone, die de dochter van Ares was. Andere legendarische verhalen hangen samen met de stichting van bepaalde steden in de Ionische kuststreek van Klein-Azië. De Amazonen zouden eveneens een inval in Attika gedaan hebben, toen Theseus er koning was en gehuwd met een Amazone, Antiope, die zijn slavin was geweest. Uit deze verbintenis werd Hippolytos geboren (zie Euripides’ Hippolytos). De Amazonen werden door Theseus verslagen en keerden naar haar land terug.
De verschillende sagen hebben grote invloed uitgeoefend op de beeldhouwen schilderkunst. Beelden en halfverheven beeldhouwwerken van Amazonen werden aangebracht op de metopen van het Theseion en de Zeustempel van Olympia, op de fries van het Mausoleum van Halikarnassos (Mausolos) en op vele sarcofagen. Op de muur van de Stoa Poikilè te Athene werd de Amazonenslag geschilderd. Scènes uit deze sagen komen eveneens veelvuldig voor op de vazen. Een van de beroemdste beelden van een Amazone was van de hand van Polykleites.
