Agesilaos - Koning van Sparta (401 - 360 v.C.). Hij werd in 444 v.C. geboren als zoon van Archidamos en was een halfbroer van Agis II. Hij kreeg het koningschap dankzij de steun van Lysandros in de hoop dat hij de macht van Sparta in stand zou houden na de overwinning in de Peloponnesische Oorlog. Van 396 tot 394 voerde Agesilaos een Spartaanse strijdmacht, waarin ook Xenofoon dienst genomen had, aan om met deze expeditie in het kustland van het Perzisch Klein-Azië de Dorische kuststeden te bevrijden.
In 394 v.C. moest hij terugkeren, omdat er zich in Griekenland een coalitie had gevormd met Perzische steun om de groeiende macht van Sparta te breken. In 394 versloeg Agesilaos de verbonden macht van Athene, Thebe, Korinthos en Argos in de slag van Koroneia.
Het doel van Agesilaos was de macht van bepaalde groepen in Griekenland te verzwakken, daarom maakte hij een einde aan alle bondgenootschappen en sloot met Perzië de Koningsvrede of Vrede van Antalkidas in 387 v.C. Hiermede leverde hij de Ionische steden aan de Perzen uit en maakte Griekenland machteloos tegenover eventuele aanspraken van de Perzische koning.
Agesilaos werd de hardnekkigste tegenstander van Thebe en Epameinondas, doch leed een zware nederlaag zowel bij Leuktra in 371 als bij Mantinea in 362 v.C. De militaire macht van Sparta was hiermede definitief gebroken. Toch zocht Agesilaos naar herstel en wist de Spartanen tot weerstand aan te sporen. Om de nodige geldelijke steun te verwerven, begaf hij zich in 361 naar Egypte, doch stierf op 84-jarige leeftijd tijdens de terugreis. Xenofoon, die hem had vergezeld had en hem had leren waarderen, heeft de biografie van Agesilaos geschreven. Hierin schilderde de auteur Agesilaos af als een eenvoudig en vriendelijk man, een bescheiden figuur van kleine gestalte, het type van een koning. Zijn kwaliteiten waren die van een typische Spartaan, een knap soldaat, maar meer tacticus dan strateeg, die het belang van een militaire zeemacht voor een land als het zijne onderschatte. Nawerking: Agesilaos, novelle door Victor E. van Vriesland, Amsterdam 1962; Agésilas (1666), tragedie door P. Corneille (1606-1684).
