[<Lat. poena. straf, boete, voldoening] in het vm. Ned.-Indië tot 1942 de bepaling volgens welke de koelie strafrechtelijk gedwongen kon worden de verplichtingen na te komen die voortvloeiden uit zijn contract met de cultuurmaatschappij, (→ contractkoelie).
In het begin van de 20e eeuw werd een ontwerp van Van Blommenstein tot herziening van de poenale sanctie, waarbij deze feitelijk zou vervallen, door de regering niet overgenomen wegens verzet uil planterskringen.
