Germanismen in het Nederlands

Dr. S. Theissen (1978)

Gepubliceerd op 11-06-2020

Aandrijven, aandrijving

betekenis & definitie

Volgens Van Dale is aandrijven in de betekenis ‘op mechanische wijze in beweging brengen’ een germanisme (D. ‘antreiben’). Als voorbeeld geeft hij: ‘een door een elektromotor aangedreven installatie’. Ook aandrijving in ‘elektrische aandrijving’ wordt als een germanisme beschouwd (D. ‘Antrieb’). Van Dale zegt echter niet door welke woorden deze germanismen zouden moeten worden vervangen. De samenstellingen met aandrijf-, zoals -as, -ketting, -motor, -schijf, -techniek, beschouwt hij als correct Nederlands. Sommige puristen stellen drijven voor om aandrijven te vervangen maar drijving voor aandrijving durven ze niet aan. Het hoeft ook niet want Van Dale staat nu met zijn strenge oordeel helemaal alleen. Al de andere woordenboeken keuren aandrijven en aandrijving goed: die woorden zijn niet alleen ingeburgerd maar ook onvervangbaar. Dit blijkt al uit de samenstellingen met aandrijf-. Het substantief schijnt vaker gebruikt te worden dan het adjectief:

‘Wanneer de motor voorin wordt gemonteerd en de aandrijving vindt plaats op de voorwielen, betekent dat, dat er geen aandrijfmechanisme meer naar achteren hoeft te lopen.’ (Elseviers Magazine, 25.11.72, p. 23)

Volgens sommige puristen (bijv. Heidbuchel) is (muzikaal...) aangelegd zijn een germanisme (D. ‘...veranlagt! sein’) voor ‘aanleg hebben voor, tot de...’ De reden voor de afkeuring is dat bijv. een weg aangelegd kan zijn maar niet een mens. Heidbuchel moest echter in de jaren ’60 toegeven dat dit germanisme vrijwel ingeburgerd is. Nu is dit gebruik van aangelegd niet alleen helemaal ingeburgerd, ook de woordenboeken (behalve Koenen, in de jaren ’50) hebben het steeds als correct Nederlands beschouwd. De enige die er in de jaren ’70 nog bezwaar tegen maakt, is Tacx1, die evenals Heidbuchel op Koenen steunt en die hier dus een beetje achterloopt op de ontwikkeling.

1. Tacx, Nederlandse spraakkunst voor iedereen. Utrecht/Antwerpen, 19738.