bijgenaamd de Groote, tsaar of keizer van Rusland, geb. 30 Mei (10 Juni) 1672, was de derde zoon van Alexius (de twee andere zonen waren uit diens eerste huwelijk). Bij den dood van zijnen oudsten broeder Feodor 111, in 1682, werd P. door de rijksgroolen op den troon geplaatst, ten nadeele van Iwan (die ouder was, maar onbekwaam tot regeeren werd geacht), en met voorbijgang tevens van diens zuster Sophie.
Laatstgenoemde verwekte daarop eenen opstand der Strelitzen, en bewerkte zoodoende, dat aan haar en aan Iwan een aandeel werd gegeven in het gezag. In 1689 echter eene samenzwering van de eerzuchtige Sophie ontdekt hebbende, liet P. haar in een klooster opsluiten; en daar de aan onnoozelheid lijdende Iwan zich nn geheel en al aan de staatszaken onttrok,bleefP. alleenheerscher. Zich bedienende van Lefort (uit Geneve) en van Gordon (een Schot), schiep P. eene armee, naar’t model derdestijdsin Europa bestaande krijgslegers, legde den grondslag tot het oprichten van eene oorlogsvloot, liet deskundige mannen uit andere landen komen, en werd, in een woord, de grondlegger van Rusland's verbazende macht als mogendheid. Nadat hij 1696 Azof (Asow) veroverd, en 1697 de Strelitzen vernederd had, begaf hij zich, van Lefort vergezeld, op reis naar Holland, kwam te Zaandam als eenvoudig ambachtsman onder den naam van Peter Michaëlof de scheepmakerij leeren en bezocht daarna Engeland, waar hij bekwame ingenieurs aannam, om een kanaal te laten graven, dat den Don in gemeenschap moest stellen met de Wolga. In 1698 naar Rusland teruggeroepen door eenen opstand der Strelitzen, liet bij 4000 dier weerspannige soldaten ter dood brengen. In 1703 stichtte hij de stad St.-Pelersburg, vereenigde zich vervolgens met koning August II van Polen tegen Karel XII, en na van dezen herhaalde malen de nederlaag ontvangen te hebben (o. a. bij Narwa, in 1700), bevocht hij de overwinning op bem bij Pultawa (1709). Op de Zweden heroverde hij in 1710 Lijfland, Esthland, Carelië, en rukte vervolgens op tegen de Turken, die de bondgenooten waren van Karel XII; doch hij liet zich omsingelen in de nabijheid van Husch aan den Proeth, en ontkwam aan het gevaar slechts door 't beleid vanzijne tweede gemalin Catharina, die den vrede kocht0 (1711). Hij veroverde Finland (1713), zoo ook Aland(1714), na eene overwinning ter zee behaald te hebben. Onder al die oorlogen zette P. onvermoeid zijne groote hervormingen door in het binnenlandsch bestuur (justitie, politie, enz.), schiep eene oorlogsvloot, moedigde krachtig de kunstvlijt aan, stichtte de Academie van Wetenschappen te St.-Petersbnrg, doch wierp eene schaduw op zijnen roem, doordien hij zijnen zoon Alexius ter dood liet brengen (1718), omdat die zich hardnekkig aankantte tegen het hervormingswerk en met de oud-russisebe partij heulde. In 1721 sloot P. met Zweden den vrede van Nystadt, waarbij hij in het bezit bleef van al de door hem gemaakte veroveringen; ontweldigde aan Perziê verscheidene provinciën (Daghestan, Sjirwan. Mazenderan, Asterabad, 1723). Hij stierf 28 Januari (8 Febr.) 1725 aan slrangurie, en werd opgevolgd door zijne gemalin Catharina I. Op het eeuwfeest van zijne troonsbeklimming werd hem te Petersburg een trotsch monument (van Falconet) opgericht.
