Geographisch- historisch woordenboek

Servaas de Bruin, D. Noothoven van Goor (1869)

Gepubliceerd op 29-11-2021

Joan van Oldenbarneveld

betekenis & definitie

nederlandsch staatsman, geb. 14 Sept. 1547 te Amersfoort, uit aanzienlijke ouders, vestigde zich, na volbrachte studiën, 1570 als advocaat te ’s-Gravenhage, en won reeds spoedig de gunst en het vertrouwen van prins Wdlem 1. Na diens dood, bewerkte O. de verheffing van prins Maurits, en werd reeds kort daarna tot lands-advocaat van Holland en West-Friesload benoemd.

Door zijne verdraagzaamheid in het godsdienstige haaideO. zich echter de vijandschap der antiremonstranlsche predikanten op den hals (bij geestelijken, van welke richting ook, is verdraagzaamheid jegens andersdenkenden zelden anders dan een masker; onverdraagzaamheid is steeds het kenmerk van iedere kerkelijke partij,d ie zich sterk voelt of zich sterk wil maken). Al wat O. voor het vaderland en voor het huis van Oranje verricht heeft, verzekert hem bij het nageslacht die hoogachting, die alleen aan de nagedachtenis van 's iands alleredelste burgers wordt geschonken. Prins Maurits, krijgsman met hart en ziel, was uit den aard der zaak eenigszins ontstemd over het staatsmansbeleid, waarmede O. het Twaalfjarig bestand met Spanje tot wezenlijkheid gebracht had, zoodat de inblazingen van O.'s vijanden, alsof hij naar zelfverheffing streefde ten koste van 's prinsen macht, ten langenleste zooveel ingang vonden, dat er bevel werd gegeven O. in hechtenis te nemen onder beschuldiging van hoogverraad ; en het is voorzeker een der betreurenswaardigste bladzijden in de anders zoo glorierijke geschiedenis van prins Maurits, dat onder zijn bewind de edele bijna 72jarige grijsaard O., door de over hem gestelde rechtbank ter dood veroordeeld, 13 Mei 1619 werkelijk het schavot op het Binnenhof te 's-Hage moest beklimmen, en door beulshanden onthoofd werd. Zijne twee zonen, Willem en Reinier, besloten den dood huns vaders te wreken, en smeedden een komplot om prins Maurits te vermoorden : hun misdadig opzet lekte echter uit, en terwijl Willem zich door de vlucht wist te redden, werd Reinier gegrepen, aan den bevoegden rechter overgeleverd en ter dood veroordeeld. Zijne moeder verzocht eene audiëntie bij den prins, en smeekte om gratie voor haren zoon. Op de aanmerking van prins Maurits, dat hij het natuurlijker zou hebben gevonden indien zij het verzoek, dat zij thans kwam doen ten behoeve van haren zoon, tot hem ware komen richten ten behoeve van haren echtgenoot, sprak de fiere vrouw deze onvergetelijke woorden : “Voor mijnen zoon kom ik gratie vragen, omdat hij schuldig is; maar voor mijnen man heb ik dat niet kunnen doen, want die was onschuldig!” Haar verzoek werd afgewezen, en Reinier van O. onderging de door hem verdiende doodstraf 1623.

< >