inktvlekkentest
De Zwitserse psychiater Hermann Rorschach [1884-1922] was niet de eerste die zich bezighield met de inktvlekkentest. Toen hij in 1911 met deze test begon te experimenteren, liet hij zich inspireren door het werk van Rybakov (1910), die zich op zijn beurt baseerde op Dearborn (1897).
'R. liet een druppel inkt op een blad papier vallen', schreef de Christelijke Encyclopedie in 1960, niet zonder gevoel voor drama. 'Vervolgens streek hij de inkt tussen het papier uit, waardoor een symmetrische inktvlek ontstond. Uit een groot aantal van dergelijke deels zwarte deels gekleurde vlekken heeft hij een tiental gekozen, die aan bepaalde eisen voldeden.'
Rorschach ontdekte dat sommige antwoorden van zijn proefpersonen samenhingen met bepaalde persoonlijkheidskenmerken. Zo zou het waarnemen van dierlijke beweging in een inktvlek duiden op onvervulde behoeften. Het waarnemen van menselijke beweging zou daarentegen duiden op creatieve impulsen. Achter het zien van objectbeweging, bijvoorbeeld een kanon dat ontploft, zouden volgens Rorschach gevoelens van spanning en irritatie schuilgaan.
Rorschach publiceerde zijn bevindingen in 1921 in zijn studie Psychodiagnostik. Een jaar later overleed hij, slechts 37 jaar oud. Zijn boek bracht het in 1941 al tot een vierde druk.
In 1948 schreef J.E. Verheyen in de Paedagogische encyclopaedie dat de grootste belangstelling op het gebied van persoonlijkheidstests op dat moment uitging naar 'het meesterlijke werk van Rorschach, dat [...] op ruime schaal in verschillende landen wordt toegepast en onderzocht'. Hij sprak echter nog niet van rorschachtest, maar van 'de bekende inktvlekkentest'. De term Rorschach-test werd voor zover bekend in 1952 voor het eerst in Nederland opgetekend in de Oosthoek Encyclopedie. De Winkler Prins schreef in 1955: 'Deze methode kan inzicht geven in de totale persoonlijkheid van de onderzochte, en is daardoor van waarde bij personeelskeuze, beroepskeuze, opvoedingsadvies, oplossing van tussen-menselijke conflicten en hulp aan ziekelijk gestoorde personen.' In Frankrijk sprak men van test de Rorschach, in het Duits van Rorschachtest en in het Engels van Rorschach test.
Ook Gerrit Achterberg kreeg in de jaren vijftig te maken met de rorschachtest. In 1954 nam hij in de bundel Autodroom het gedicht 'Rorschach' op, waarvan het laatste couplet luidt:
Eens doemt een vreemd gebergte voor mij op
met ketenen die ik kan tekenen,
de toegangswegen naar de hoogste top,
de ligging van het dal waar gij vertoeft;
een dubbelvouw naast het geblekene;
een rorschachtest die geen uitleg behoeft.
Door het ontbreken van een deugdelijk theoretisch kader raakte de rorschachtest vanaf de jaren zestig in diskrediet. Nadat de Amerikaanse psycholoog John Exner de test opnieuw had vormgegeven volgde eind jaren tachtig echter een comeback. De vernieuwde rorschachtest staat bekend als The Exner Comprehensive System en wordt onder andere gepropageerd door de Nederlandse Rorschach Vereniging, die in juni 1991 werd opgericht.
Nog tijdens het korte leven van Rorschach werd de test voor het eerst aangepast. In de jaren zestig waren er vijf varianten in omloop.
