Ratificatie is de laatste stap in het proces van goedkeuring van een overeenkomst, waarmee de partijen hun voornemen te kennen geven om door die overeenkomst gebonden te zijn. Zodra de ratificatie is voltooid, kan een overeenkomst worden gesloten en formeel in werking treden (let wel: vaak kan een overeenkomst voorlopig van toepassing zijn voordat de ratificatieprocedure is afgerond).
De procedures voor de ratificatie van internationale overeenkomsten waarover de Europese Commissie namens de EU heeft onderhandeld, zijn vastgelegd in artikel 218 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). Deze overeenkomsten beslaan een breed scala aan onderwerpen, waaronder
• handel (artikel 207 van het VWEU);
• wetenschappelijke en technologische samenwerking (artikel 186 van het VWEU);
• visumvrijstellingen (artikel 77(2) van het VWEU);
• klimaatactie (artikel 192 van het VWEU).
Er zijn ook specifieke verdragsartikelen die betrekking hebben op overeenkomsten met landen die
• lid willen worden van (artikel 49 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU)) of
• zich terug willen trekken uit de EU (artikel 50 van het VEU).
Artikel 47 van het VEU verleent de EU rechtspersoonlijkheid. Dit betekent dat zij de bevoegdheid heeft om te onderhandelen over internationale overeenkomsten en deze te sluiten op grond van
• artikel 5 van het VEU (waarin de grenzen van de EU-bevoegdheden worden afgebakend) en
• artikelen 2 (bevoegdheidsverdeling), 3 (exclusieve bevoegdheden) en 4 (gedeelde bevoegdheden) van het VWEU.
Wanneer een internationale overeenkomst onder de exclusieve bevoegdheid van de EU valt, is het niet nodig dat de EU-landen de overeenkomst ratificeren. In dit geval moet de ratificatie ervan worden goedgekeurd door het Europees Parlement voordat de Raad de overeenkomst definitief kan sluiten.
Wanneer een overeenkomst onder de gedeelde (ook wel „gelijktijdige”) bevoegdheid van de EU en de EU-landen valt (een zogenaamde „gemengde” overeenkomst), moet zij zowel op EU-niveau als op het niveau van de EU-landen door de nationale parlementen worden geratificeerd. De ratificatie op nationaal niveau hangt af van aspecten als de vraag of de EU-landen beschikken over
• één of twee kamers van het parlement, of
• een federaal systeem, waarvoor wellicht ook een akkoord op subnationaal niveau nodig is — door staten (zoals deelstaten in Duitsland en Oostenrijk) of regio’s (in België).
Zie ook
• Instemmingsprocedure
• Raad van de Europese Unie
• Bevoegdheidsverdeling
• Europese bevoegdheden
• Europese Commissie
• Europees Parlement
• Rechtspersoonlijkheid van de Unie
