Kloosterorde genoemd naar Benedictus van Nursia (ca. 480-ca. 547) die zich op de Monte Cassino vestigde en daar ca. 547 een klooster stichtte dat het moederklooster werd van heel de orde der benedictijnen. Voor dit klooster schreef Benedictus zijn regel, die practisch de grondregel is geworden van het monnikenwezen, tot in de Oosters-Orthodoxe kerk toe.
Op het concilie van Aken is deze regel voor heel het rijk der Karolingen verplicht gesteld. Ondanks het feit dat de benedictijnen in Zeeland geen klooster of abdij hebben gehad, heeft deze orde hier toch sterke invloed uitgeoefend. Allereerst via de abdij van Echternach (in 698 door Willibrord gesticht) die land bezat op Walcheren, Zuid-Beveland, Borsselen en Schouwen. In 1156 kreeg deabdij op Schouwen er bij Elkerzee nog 120 gemeten bij, doordat ze afstand deed van de kerken die zij in Holland bezat en daarvoor in ruil van de graaf land terug kreeg. De Zeeuwse bezittingen van Echternach zijn vermoedelijk heel oud. Het is niet ondenkbaar dat dit bezit, althans gedeeltelijk, aan Willibrord behoorde en dat deze het bij testament aan de abdij vermaakte.
Ook de abdij van Lorsch in Hessen heeft op Schouwen goederen bezeten, maar haar invloed kan niet groot zijn geweest. Van meer belang waren de twee abdijen der benedictijnen te Gent, St.-Bavo en St.-Pieter. Tussen 640 en 650 zijn ze gesticht door → Amandus. Zij hebben in Zeeland veel bezit gehad, deels ook door eigen inpolderingen.In een oorkonde uit 976 bevestigt keizer Otto II de Sint-Baafsabdij in de bezittingen welke haar door Otto I (936-973) waren geschonken en die lagen op Schouwen, Beveland, Walcheren, Borsselen en in het gebied ten zuiden van de Honte. Hoe groot deze goederen waren, weten we niet. Op Schouwen heeft de St.-Baafsabdij behalve land ook een kerk bezeten; welke is niet bekend. Dr. C. Dekker veronderstelt dat het hier gaat om de kerk van Zierikzee. In 1341 bezat deze abdij nl. in het stadsambacht van Zierikzee nog 80 gemeten land en Sint-Lieven, naar wie de hoofdkerk in deze stad genoemd is, was een heilige van de St.-Baafsabdij.
In Oost Zeeuws-Vlaanderen heeft de St.Baafsabdij belangrijke bezittingen gehad in het noord-westen van het eiland Zaamslag. Daar had zij de uithof Calfvliet, welke in 1255 wordt genoemd. Bij Ossenisse heeft de St.-Baafspolder gelegen; deze reikte tot dicht bij Zuid-Beveland. Groter nog was het bezit van deze abdij in West Zeeuws-Vlaanderen. Onder het patronaatschap van St.Baafs vielen de beide kerken van Aardenburg, Beniardskerke (Koksijde), Cadzand, Heille, Hannekenswerve, de St.-Baafskerk te Oostburg en de beide kerken van Sluis en Biervliet. In 1561, na de stichting van de nieuwe bisdommen, is het patronaatschap overgegaan op het kapittel van de kathedraal van Gent.
Rond de genoemde plaatsen heeft de St.-Baafsabdij veel bezit gehad. De andere grote abdij der benedictijnen te Gent, die van Sint-Pieter, had goederen in Oost Zeeuws-Vlaanderen. Ze werden bestuurd en beheerd vanuit een proosdij van St.-Pieter bij St.-Gillis Waas. In een charter van 1183 wordt zij genoemd Chosvorde of Terkluise. In dat jaar schonk Philips van Vlaanderen het werpland tussen Ossenisse en Hontenisse aan de abdij. Veel bezit wordt genoemd in het Hulster en Axeler ambacht, bij Othene Aandijk, Zaamslag enz.
In West Zeeuws-Vlaanderen had St.-Pieter het patronaatsrecht van de St.-Eligiuskerk te Oostburg en de kerken van Groede, Nieukercke, Schoondijke, Gaternesse, Oostmanskerke, St.-Catharuna, Hamere en later ook van St.-Kruis. Hier was de proosdij Elmare belangrijk voor St.-Pieter. Ze lag in het grensgebied ten zuid-westen van IJzendijke. In 1404 was er van deze proosdij niets meer over. Elmare was voor de St.-Pietersabdij de centrale plaats van waaruit de bezittingen in dit gebied werden bestuurd en de tienden werden ontvangen. Na haar ondergang nam Ruschevliet deze plaats in. In Elmare moest Isegrim uit de Vos Reinaerde zich als monnik melden (→ Reinaard de Vos).
LITERATUUR
Van EmpelenPieters, Zeeland. Verhuist, St. Baafsabdij. Gottschalk, Historische geografie. Wesseling, Axel. Van Lokeren, L’abbayedeSt. Pierre. Serrure, SaintBavona Gand.
