De schrijfwijze van het Gronings is betrekkelijk lang ongeregeld gebleven en is dat voor de meeste beginnende auteurs nog altijd, als gevolg van het ontbreken van systematisch onderwijs daarin. De Groninger spelling heeft een aarzelende start gehad.
Zo vormt de gebruikte orthografie het belangrijkste verschil tussen Ter Laans eerste editie van het Nieuw Groninger Woordenboek van 1929 en de tweede van 1952 is allicht de gebruikte spelling. Kan in het voorwerk van de eerste uitgave nog naar waarheid staan dat ‘de eenheid van spelling nog ver te zoeken is’ en ‘ieder doet maar zoals hem het beste voorkomt’, in de tussenliggende periode is kennelijk een trend naar standaardisering ontstaan. Daarin kon Ter Laan een sturende rol spelen, omdat hij na de publicatie van het woordenboek langzamerhand de leider van de Groninger beweging geworden was, ook als voorzitter van het Hoofdbestuur van de Algemene Vereniging Grunnen. In de bewerkte uitgave staat een royaal gedeelte ‘Eenheid van spelling’, gebaseerd op drie uitgangspunten: weinig accenttekens; zo mogelijk geen afkappingstekens; en een spelling die ‘met de werkelijke uitspraak van onze Groninger taal overeenkomt’.Het meest zichtbare verschil tussen beide drukken is tweeërlei. Het streven naar een zuinige omgang met accenten leidde tot het verloren gaan van het uit de eerste druk zo bekende nulletje onder de uitgang van de onbepaalde wijs van de werkwoorden. (‘Dit was geschied met de bedoeling, dat het boek ook zou kunnen dienen voor wetenschappelijke studie’.) De vereenvoudiging leidde tegelijk daarmee tot het schrijven van de meeste woorden op -en, waarbij de eerder achterwege gebleven -e- dat ondergeschreven nulletje als het ware verdrong.
In 1984 maakte Reker - juist aangetreden als streektaalfunctionaris van de Provincie Groningen - een aangepaste versie, om te komen tot zo lees- en leerbaar mogelijke regels, onder meer op grond van wat de auteur Simon van Wattum wekelijks in het Nieuwsblad van het Noorden voor een groot publiek schreef. De relatie tussen de spellingregels van het - op school geleerde - Nederlands en die van het Gronings werden daarbij meer benadrukt dan bij Ter Laan. In latere drukken van zijn zakwoordenboek heeft Reker deze regels nader toegelicht en hier en daar gewijzigd, mede op basis van de veranderingen in de Nederlandse spelling van 1995.
Vooral door de praktische toepassing in de bladen Toal en Taiken en Krödde heerst er betrekkelijk grote harmonie op een gebied dat gewoonlijk snel emoties oproept. Dat laatste is een begrijpelijk verschijnsel, aangezien beginnende auteurs - meestal van gevorderde leeftijd - allereerst proberen zo fonetisch mogelijk de uitspraak te noteren en een distantiëring ten opzichte van met name de geschreven standaardtaal nastreven.
Na zijn aantreden als eerste hoogleraar in de Nedersaksische taal- en letterkunde is Heeroma er niet in geslaagd een algemeen-Nedersaksische orthografie ingevoerd te krijgen, zoals ontworpen op de Vosbergen-conferentie (april 1955). Dat zal juist verklaarbaar zijn vanuit het gebruik van veel en niet-gangbare diakritische tekens die de intern-Nedersaksische variatie in uitspraak moest helpen oplossen.
[Reker]
Lit.: S.J.H. Reker, ‘Spellingregels van het Gronings’ in: Zakwoordenboek Gronings-Nederlands, Nederlands-Gronings (Veendam 1998) 301-330.
