Een muziekwerk voor koor, soli en orkest, waarin de lyrische, de epische en de dramatische stijl vereenigd zijn. Het geeft de voorstelling van iets dat geschiedt, ’t zij dit een werkelijke geschiedenis of een gefantaseerde allegorische compositie van episch-lyrischen aard is, evenwel altijd iets van aesthetische waarde.
De uitvoering is altijd zonder de tooneelmatige of gecostumeerde vertooning, die bij een opera thuis hoort, zonder ook de op zinnelijk waarneembare handeling berustende voorstelling, die aan het drama eigen is. Daarom is de keuze van de stof voor den poëtischen inhoud van een oratorium bijna onbeperkt; er kunnen zelfs bovenaardsche en bovenmenschelijke gestalten als dragers of begeleiders van de handeling in optreden, terwijl de zuiver historische onderwerpen minder geschikte stof bieden, omdat deze moeilijk in staat zijn een medevoelende gemoedsbeweging te doen ontstaan.Het oratorium dient om stemming te wekken zoowel door den inhoud als door de uitvoering, en daartoe wordt op de veelzijdigste wijze partij getrokken van de middelen, die de muziek aanbiedt. De solo’s zijn het middel om een lyrische stemming of een psychologische aandoening op muzikale wijze te vertolken, ’t zij in den meer gebonden vorm van de aria of in den vrijeren vorm van het recitatief. In de koren komt daarbij het muzikaal en poëtisch zoo dankbare element van de veelstemmigheid, dat zoowel in eenvoudige als in de meest samengestelde en ingewikkelde vormen optreedt. En eindelijk komt de instrumentale muziek, die hier niet alleen begeleidend, maar ook zelfstandig optreedt, de werking van het muzikale kunstwerk verhoogen.
De naam „oratorium” beteekent eigenlijk „bidvertrek”; hij is op het muziekwerk, dat thans dien naam draagt, overgegaan, omdat de eerste geestelijke muzikale werken, die er den oorsprong van uitmaken, en die uitgingen van den stichter van de Congregatie der Oratorianen (tweede helft der XVle eeuw) in een dergelijke lokaliteit te Rome werden uitgevoerd.
Beroemde oratoria zijn: de Matthäuspassion van Bach; de Saul, de Messias, de Josua en de Judas Maccabäus van Händel; das Lied vonder Glocke en de Moses van Max Bruch; die Schöpfung en die Jahreszeiten van Haydn; das Paradies und die Peri van Schumann; de Paulus en de Elias van Mendelssohn Bartholdy en vele andere.
