niet te verwarren met aandoeningen of affecten, zijn voortdurende domineerende strevingen in de menschelijke ziel. In het gewone spraakgebruik is de beteekenis enger dan in de psychologie; men verstaat in het eerste geval onder hartstocht een sterke zinnelijke begeerte, vooral op sexueel gebied.
In de psychologie is de beteekenis ruimer en wordt onder hartstocht verstaan een ontwikkelde, volgroeide aandrift, die in het zieleleven leiding geeft. Wanneer men in den loop der jaren aan een sterke streving telkens voedsel geeft en de begeerte voortdurend inwilligt, wordt de neiging tot een zucht, soms tot een woede, en is de mensch een slaaf van zijn hartstocht.
De hartstocht is het resultaat van een proces. Hij komt meestal in den volwassen leeftijd voor en is bij adolescenten slechts in nuce aanwezig.
Een hartstocht behoeft op zichzelf niet zondig te zijn (b.v. de ijver), maar in de meeste gevallen is zij dit wel, omdat ze uiting en vrucht is van diepgewortelde zondige strevingen. Hij richt zich op een verkeerd object, is ontembaar in zijn werkingen en kan, b.v. bij drankzucht, eerzucht, genotzucht, geldzucht in zulk een mate de andere psychische functies overheerschen, dat de mensch blind wordt voor de zonde, redelijk overleg niet meer baat, en het intellect zich stelt in dienst van den hartstocht, omdat het de zonde wegredeneert en het verbodene als een begeerlijk goed voorstelt.
Dan verliest het redelijk denken zijn macht, is de mensch niet meer actief maar „lijdend voorwerp”. Vandaar den naam „passio” en „Leidenschaft”.
De hartstocht kan zelfs zóó abnormaal werken, dat psychose intreedt en de mensch een „lijder” wordt. Er zijn hartstochten (als drankzucht) die meer op het zinnelijke leven en andere (als zelfzucht) die meer op het geestelijke leven betrekking hebben.
Er zijn kwade en goede hartstochten. Een van de edelste hartstochten is de liefde.
