is de leer, dat alle gebeuren in de wereld bepaald (gedetermineerd) wordt door daaraan in den tijd onmiddellijk voorafgaande oorzaken, en dat evenzoo in het psychische leven elke handeling volstrekt bepaald wordt door inwendige of uitwendige acten die er aan voorafgaan. Op de schouwplaats der ziel werken de motieven, zij strijden met elkaar, de sterkste overwinnen, en de handeling die door den mensch verricht wordt, is een resultante van die psychische krachten.
Het is duidelijk, dat op het standpunt van het determinisme de vrijheid en verantwoordelijkheid van den mensch moeilijk te handhaven zijn.Neemt men nu verder aan dat in dezen sluitenden keten van physische en psychische processen een absolute macht of godheid werkzaam is, die zich in die processen als hare uitingen openbaart, dan is er in zulk een stelsel geen plaats voor zelfstandigheid of verantwoordelijkheid van het individu. Het determinisme leidt daarom tot fatalisme, het verzwakt het verantwoordelijkheidsbesef en is in strijd met de hooge taak, waartoe God, krachtens de schepping des menschen naar zijn beeld, hem geroepen heeft. Er is een wezenlijk onderscheid, tusschen het Determinisme dat paganistisch van oorsprong is, en de Christelijke, Gereformeerde leer van den Raad Gods. Gene lost de verantwoordelijkheid van den mensch op, deze handhaaft haar ten volle.
