dwangmatig optredende handeling als reactie op één of meer specifieke prikkels, die eerst niet in staat waren deze reactie op te wekken. Het is een associatie van een nieuwe prikkel met een beloning. Pavlov onderscheidde: onvoorwaardelijke of aangeboren reflexen en voorwaardelijke of verworven reflexen.
Onvoorwaardelijke reflexen zijn bij alle dieren van dezelfde soort aanwezig, worden overgeërfd en zijn onafhankelijk van de ervaringen. Bv. hond voedsel in de bek, dan direct speekselafscheiding; kniepeesreflex; pupilreflex. Voorwaardelijke zijn niet erfelijk, kunnen bij andere dieren van dezelfde soort ontbreken maar kunnen bij een bepaald dier onder zekere voorwaarden ontstaan. Doet men een lamp aan dan heeft dit bij een dier geen speekselsecretie tot gevolg. Doet men een lamp aan en geeft men een dier tegelijk te eten dan volgt er speekselsecretie omdat er voedsel in de bek komt. Herhaalt men dit nu geregeld dan zal na enige tijd het aandoen van de lamp al voldoende zijn om speekselsecretie te verkrijgen; deze secretie is een voorwaardelijke reflex. Als voorwaardelijke reflexen kunnen ook geluids-, reuk-, tast-, temperatuur- en pijnprikkels fungeren.
Men onderscheidt: natuurlijke voorwaardelijke reflexen, die door ervaring tot stand komen en kunstmatige voorwaardelijke reflexen, die aangeleerd zijn. De natuurlijke voorwaardelijke reflexen hebben voor mens en dier belangrijke biologische betekenis. Zij bepalen de houding t.o.v. de omgeving, ➝ associatievorming.
