Zonder meer kunnen de steenvissen, die in een aantal zeer veel op elkaar lijkende vormen grote delen van de tropische wereldzeeën bewonen, als de giftigste vissen ter wereld worden beschouwd. Ze zijn zeker zo gevaarlijk als een gifslang.
Een prik van één der dertien stekels die ze op de rug dragen – minder goed ontwikkelde stekels bevinden zich bij de anaalvin en de borstvinnen – kan binnen het uur de dood van een mens veroorzaken. De steenvis is een van de merkwaardigste verschijningen in zee: klomp- of kluitvormig, zonder schubben maar met vreemde uitwassen en uitsteeksels en met vreemde stijve, stugge vinnen. Hij is helemaal overdekt met een dikke laag slijm en versierd met grillig gevormde, kleurige vlekken. Zijn uiterlijk heeft veel weg van een ruw stuk steen of een brok dood koraal – wat ook de bedoeling van zijn uiterlijk is. In aquaria, waar hij maar hoogst zelden wordt gehouden omdat maar weinig vissers bereid zijn hem te vangen, lopen de meeste bezoekers aan hem voorbij omdat hij praktisch niet als vis te herkennen is. Ook zijn verzorgers moeten vaak naar hem zoeken, zelfs al ligt hij open en bloot voor hen op het zand. De steenvis rekent helemaal op zijn prachtige camouflage en blijft onder alle omstandigheden stil liggen, hoeveel rumoer er ook in het water rondom hem wordt gemaakt.
Daar de vis zich vaak in ondiep water ophoudt, brengt het op blote voeten door het water waden in de tropen zekere risico’s met zich mee. Gelukkig komt de steenvis nergens in grote aantallen voor en trekt hij zich meestal onder overhangende stenen of koralen terug, zodat er niet gauw op hem zal worden getrapt. Maar als het gebeurt, kan het raak zijn. De door de vis bij gevaar omhoog gestoken stekels dringen in de huid, waarna er via een groef gif in de wondjes stroomt, afkomstig uit de naast elke stekel gelegen gifklieren. Iedere klier – en de vis heeft er tientallen – bevat voldoende gif, zo heeft men in Amerika uitgerekend, om duizenden muizen heel snel te doden. Ook een mens die, indien geen tegenmaatregelen worden genomen, eerst nog ondraaglijke pijnen krijgt te lijden.
En wanneer de ingespoten hoeveelheid gif te weinig voor de dood is – in het water en door de vrij primitieve werking van de ‘gifnaalden’ kan veel gif verloren gaan – dan nog zijn afschuwelijke pijnen alsmede tot een jaar durende naweeën vrijwel onvermijdelijk. Tot nu toe is het de deskundigen nog niet helemaal duidelijk, hoe het gif precies werkt. Wel beschikt men sinds enkele jaren over een tegengif.
De stekels worden door de vis uitsluitend defensief gebruikt, dus niet om prooi te doden. Die laat hij, vooral kleine visjes, rustig naderbij komen. Dan opent hij de wijde muil, wipt snel een stukje omhoog en slokt de buit in één keer op.
De steenvis behoort tot de groep der schorpioenvissen waartoe ook de prachtige ►koraalduivel behoort. Een naaste verwant is de ►poon.
