Artis dierenencyclopedie

H. van de Werken (1969)

Gepubliceerd op 01-11-2023

Commensaalanemonen

betekenis & definitie

Niet alleen ►anemoonvisjes houden er vriendschappelijke relaties op na met de voor andere vissen levensgevaarlijke ►zeeanemonen, ook een aantal soorten ►heremietkreeften trekt profijt van de zwaarbewapende tentakeldieren door deze op de rug, op hun tijdelijke huis dus, met zich mee te dragen. Een typisch voorbeeld van zogenaamde symbiose, een samenleving waar alle partijen nut van hebben.

Ondanks het stevige slakkenhuis waarin hij zich heeft gevestigd en ondanks zijn scharen die bij de verdediging van nut kunnen zijn, wordt de kleine heremietkreeft toch door allerlei rovers bedreigd. Zonodig grijpen deze hem met schelp en al. De batterijen netelcellen van de zeeanemoon, die op zijn woning staan opgesteld en waar alle rovers ontzag voor hebben, geven hem een aanzienlijk grotere veiligheid. In ruil voor de gegeven bescherming profiteert de anemoon ongetwijfeld van de brokjes voedsel die er bij de kreeft afvallen – en van een gemakkelijk en snel transport naar nieuwe voedselbronnen. In sommige gevallen zet de heremietkreeft, wanneer hij een nieuw huis heeft betrokken, zelf de zeeanemoon met behulp van de scharen op zijn woning. De zich in normale omstandigheden krampachtig vasthoudende anemoon weet blijkbaar wat er van hem wordt verwacht want hij laat dan zonder veel moeite los, vermoedelijk als reactie op de wijze van aanpakken door de kreeft. Ook komt het voor dat de anemoon zelf overstapt; de kreeft wacht dan geduldig tot zijn gewaardeerde gast op zijn nieuwbetrokken woning is geklommen. Bepaalde anemonen gaan zelfs zo ver dat zij herstellingen, verbeteringen en uitbreidingen aan de kreeftwoning aanbrengen. Zij scheiden een enigszins verhardende, maar toch taai blijvende substantie af, die niet alleen eventuele gaten dicht en de oppervlakte egaliseert, maar de schelp ook verlengt. De groeiende kreeft behoeft daarom minder gauw naar een groter onderkomen uit te zien, wat zijn veiligheid ook al weer ten goede komt want een verhuizende heremietkreeft is met zijn onbeschermde achterlichaam een gemakkelijke prooi.

Soms is er sprake van nog een tweede commensaal, of beter gezegd, een hele groep commensalen. Het is een ook veelvuldig langs de Noordzeekust voorkomende zogenaamde hydroïedpoliep, zeerasp genaamd, waarvan de individuen gezamenlijk een viltachtig laagje over de schelp leggen. Daarop neemt dan de zeeanemoon plaats. Het lijkt waarschijnlijk dat, evenals in het geval van de anemoon, de netelcellen van de poliepenkolonie vijanden op een afstand houden. Voor ‘bewezen diensten’ zal wel iets van het voedsel van de kreeft worden meegegeten.

Nog duidelijker en letterlijker schermen bepaalde op koraalriffen levende krabben met hun verdedigers. Zij dragen op iedere schaar een anemoon die ze, al rondscharrelend, steeds waarschuwend heen en weer zwaaien.

< >