Wijk bij Duurstede is de gemeente met de meeste kastelen (15). Ze zijn vooral te vinden langs de Langbroekerwetering in het dorp Langbroek.
De donjon van Kasteel Duurstede is de grootste en hoogste kasteeltoren in Nederland. De 13de-eeuwse woontoren is 41 meter hoog en heeft een doorsnede van 15 meter. De muren zijn 4 meter dik. Het Bourgondische bouwwerk is gerestaureerd, waarbij het beeld van een ruïne aan de buitenkant bewaard is gebleven. Te bezichtigen in overleg met de VVV.
Molen Rijn en Lek is de enige nog bestaande walpoortmolen in ons land. De ranke schoonheid staat boven op de Leuterpoort en wordt vaak verward met de molen die Ruysdaels beroemde schilderij Gezicht op Wijk bij Duurstede in het Rijksmuseum domineert. Maar dat geportretteerde monument is allang uit landschap gegomd. Wat overbleef is een verbrokkeld fundament.
De 75 centimeter dikke muren van de Rijn en Lek herinneren eraan dat de molen oorspronkelijk diende als kruittoren. De wieken kwamen pas later. Als het hard genoeg waait gooit de molenaar de vang los om de molen 'voor de prins' te laten draaien. Die uitdrukking stamt uit de Tachtigjarige Oorlog. Als de Spanjaarden een stad belegerden om die uit te hongeren, dan lieten de stedelingen de molens draaien. In naam van de prins van Oranje. Dan leek het net of er nog genoeg graan te malen was. Pure bluf dus, om de vijand te misleiden.
In de molen zetelt het informatiecentrum van De Hollandsche Molen, de vereniging die zich inzet voor het behoud van de molens in ons land. Regelmatig gaat op de Rijn en Lek de blauwe wimpel in top ten teken dat bezoekers welkom zijn. Een klim naar boven wordt beloond met uitzicht over een ongeëvenaard rivierenlandschap, waarin de Nederrijn de Kromme Rijn van zich afsplitst, om een eindje verderop verder te stromen als de Lek, die in de hydrografische estafette het water verder naar zee draagt. Zo'n landschap moet H. Marsman hebben geïnspireerd tot het schrijven van zijn beroemde Herinnering aan Holland, dat door een lezersjury werd uitgeroepen tot het mooiste gedicht van de 20ste eeuw:
Denkend aan Holland
zie ik brede rivieren
traag door oneindig
laagland gaan,
rijen ondenkbaar
ijle populieren
als hoge pluimen
aan den einder staan;
en in de geweldige
ruimte verzonken
de boerderijen
verspreid door het land,
boomgroepen, dorpen,
geknotte torens,
kerken en olmen
in een groots verband.
de lucht hangt er laag
en de zon wordt er langzaam
in grijze veelkleurige
dampen gesmoord,
en in alle gewesten
wordt de stem van het water
met zijn eeuwige rampen
gevreesd en gehoord.
TIP: Wijk bij Duurstede was in de vroege Middeleeuwen een van de belangrijkste en welvarendste handelssteden in Europa, Dorestad geheten. Maar plunderingen door de noormannen en overstromingen leidden in 834-857 tot de ondergang. Museum Dorestad vertelt er alles over. Adres: Volderstraat 15.
