Water en smalle stroken land in volmaakte harmonie. Hooilanden en moerasbossen. Kleuren en geuren in kruidenrijke rietlanden, waar kalmoes en koninginnekruid wuivend groeten en krabbescheer en waterlelie rustig in het water dobberen. Daarboven ontelbare vogels. Dat is het beeld van De Weerribben.
Samen met het nabijgelegen natuurreservaat De Wieden (zie: Sint Jansklooster) is dit het grootste laagveenmoeras van Europa. Het 'wetland' is bovendien een van de mooiste natuurgebieden van ons land. Het kreeg in 1992 de status van Nationaal Park, alleen weggelegd voor grote aaneengesloten natuurgebieden met bijzondere natuurwaarden. En bijzonder zijn De Weerribben. Er komen planten en dieren voor die uniek zijn voor Nederland, soms zelfs voor Europa. Het uitgekiende beheer door Staatsbosbeheer is bekroond met een Europees Diploma. Slechts drie Nederlandse natuurgebieden ontvingen die hoge onderscheiding. De andere zijn de Boschplaat op Terschelling* (Fr) en de Oostvaardersplassen (Fl). In heel Europa zijn in totaal vijftig natuurgebieden met het diploma bekroond.
Het waren turfwinners die het bijzondere landschap van De Weerribben creëerden. In de loop van de 19de eeuw begonnen zij in dit gebied met het uitgraven en uitbaggeren van het veen. Dat gebeurde niet lukraak, maar in liniaalrechte banen. Hierdoor ontstonden langgerekte, dertig meter brede stroken met open water, de zogeheten 'weeren' of petgaten. Tussen deze lange banen werd telkens een drie meter brede strook land gespaard om het veen op te drogen te leggen. Deze stroken land werden 'ribben' genoemd. Weeren en ribben: weerribben dus.
Bijzonder in het gebied is het trilveen: een dikke laag planten die als een matras op het water dobbert. De laag veert en trilt mee. Het lijkt alsof je op een waterbed loopt. De drijfgrond is rijk aan orchideeën. Zo'n trilveen is nagemaakt bij het Natuuractiviteitencentrum Nationaal Park De Weerribben in Ossenzijl, waar Staatsbosbeheer, VVV en ANWB onder één dak informatie geven. Het is een bezoekerscentrum-nieuwe-stijl, zoals dat in de 21ste eeuw behoort te zijn: met weinig tekst en veel audiovisuele hulpmiddelen. Een doecentrum ook, waarin beleving en ervaring centraal staan.
Het Natuuractiviteitencentrum vormt een ideaal startpunt voor wandel-, fiets- en vooral ook boottochten. Want de mooiste manier om De Weerribben te verkennen is over water. Met een fluisterboot of per kano. Er zijn kanoroutes van 7 tot 14 km. Staatsbosbeheer organiseert rondvaarten en wandelexcursies. Voor kinderen is er een Otterspel, dat duidelijk maakt hoe het watervlugge dier leeft en woont. In en rond het gebied zijn diverse picknickplaatsen, horecagelegenheden, fiets- en bootverhuurders. De routes voeren onder meer langs het gehucht Kalenberg, waar in de 19de eeuw veel turfgravers woonden en dat pas sinds het begin van de jaren zestig van de 20ste eeuw bereikbaar is met de auto.
In het gebied staan nog twee vervenershuisjes. Maar de leefomstandigheden van de veenwerkers waren niet zo romantisch als de knusse huisjes doen vermoeden. Gezinnen van soms acht personen leefden er op een oppervlakte van 24 vierkante meter op elkaars lip. In het achterste gedeelte van het huisje hokten enkele geiten. Enkele van deze voormalige vervenershuisjes zijn nu ingericht voor vakantiegangers (bed & breakfast). Reserveren bij de VVV/ANWB IJsselham.
Bij Kalenberg staat de Kooi van Pen, gebouwd in 1884. Met achttien vangpijpen is het de grootste eendenkooi van Europa. Deze is echter niet te bezoeken. Wie meer over het kooikersbedrijf wil weten kan een kijkje achter de (riet)schermen nemen in de nabijgelegen Kloosterkooi (uit 1902). Ook die mag er zijn. De demonstratiekooi bestrijkt een oppervlakte van 18 hectare en heeft zes vangpijpen. Buiten het vangseizoen geeft de kooiker rondleidingen en vertelt hij over de geheimen van zijn eeuwenoude, typisch Nederlandse beroep. Ook het kooikershondje dat zo'n belangrijke rol in de kooi speelt, draaft op. Een eendenkooi was oorspronkelijk een middel om eenden te vangen voor de slacht. Tegenwoordig zijn het waardevolle natuurgebiedjes, waar eenden alleen nog worden gevangen om ze te ringen voor wetenschappelijk onderzoek. Tijdens de rondleiding wordt duidelijk wat de letterlijke betekenis is van de spreekwoorden en gezegden als De pijp uitgaan, Een vreemde eend in de bijt en Beter één vogel in de hand dan tien in de lucht. Adres: Natuuractiviteitencentrum Nationaal Park De Weerribben, Hoogeweg 27, Ossenzijl.
