Stedelijk Beheer Amsterdam is de gemeentelijke dienst die belast is met bruggen bouwen, tunnels ontwerpen, wallenkanten vernieuwen, straten aanleggen, torens onderhouden, enz. Al in de tweede helft van de 15de eeuw was er een dergelijk stedelijk college, dat van de van de timmer- of fabryckmeesteren. De werkplaats heette "scafferie"* en lag aan de Grimburgwal. In de 16de eeuw kende men als hoofd de fabryckmeester, onder wie de stadstimmerman en de stadsmetselaar stonden. Moesten er belangrijke werken in de stad worden ondernomen, dan maakte de fabryckmeester met genoemde ambtenaren een ontwerp met kostenbegroting.
Dat werd dan door de burgemeesters in de vroedschap* gebracht, teneinde machtiging te verkrijgen. Belangrijke figuren, aan wie de stad veel te danken heeft, hebben in de loop van de eeuwen in en voor de scafferie gewerkt, zoals Oetgens*, Staets*, De Keyser* en Danckertsz.*. In 1633 werd het ambt van fabryckmeester opgeheven; een college van thesaurieren kreeg het opperzicht over de dienst. Wederom veranderde de organisatie, toen in 1746 een directeur-generaal van stadswerken en gebouwen werd benoemd. Een kwart eeuw later, toen bezuinigd moest worden, ging men ertoe over, in plaats van de stadstimmerman, enz. slechts bazen te benoemen; hun titel werd bijvoorbeeld stadsmetselaarsbaas. In 1809 kwam er een commissie voor de Publieke Werken, die tot 1829 ondergeschikt bleef aan de wethouder Financiën en daarna onder direct toezicht kwam van B. en W. Pas in 1848 verdween het ambt van commissaris en kwam P.W., zoals de gebruikelijke afkorting van deze dienst luidde, onder een eigen wethouder. Aanleiding was de instorting van de overkluizing van het Rokin in 1847. Het raadsbesluit van 13 febr. 1850, dat dit bekrachtigde, is in febr. 1950 aanleiding geweest tot de feestelijke herdenking van "100 jaar Publieke Werken" en in 2001 van 150 jaar, d.w.z. als zelfstandige dienst.
Onder invloed van de Duitse eenwording en de bloeiende exploitatie van Nederlands-lndië begon de stedelijke economie op te bloeien. P.W. werd betrokken bij de spoorwerken, de havenuitbreidingen en de aanleg van het Noordzeekanaal. In 1873 kwam de dienst onder eenhoofdige leiding van een directeur, J. Kalff*, en ontstond de 19de-eeuwse gordel met De Pijp, Oost en Staatslieden- en Kinker- buurt. Beplantingen, bruggen, gebouwen, bestratingen, rioleringen en waterverversing, utiliteitsbouw, haven- en waterwerken, grondbedrijf, stadsontwikkelingen tunnelbureau waren de afdelingen van P.W., de gemeentelijke dienst, waarvan de arbeid een beslissende invloed had op het uiterlijk van A. De stadsuitbreidingen en de enorme bouwactiviteiten die in de vijftiger jaren op gang kwamen, eisten van de dienst een daartoe aangepaste organisatie. Gaandeweg veranderde het accent op de activiteiten van de dienst. De bestaande stad, vooral de stadsvernieuwingsgebieden, gingen meer en meer de aandacht vragen.
P.W. ging vanaf 1 jan. 1980 dienst Openbare Werken heten. Deze dienst werd verdeeld in acht hoofdafdelingen, namelijk drie staf- en vijf uitvoerende afdelingen. De stafafdelingen omvatten: de Technische Staf, Financiën en Economie, Personeel en Organisatieontwikkeling. De uitvoerende afdelingen waren: Wegen, Riolering en Waterbeheersing, Groenvoorzieningen, Bouwkunde, Waterbouw. Op 1 januari 1990 ging de gemeentelijke organisatie Stedelijk Beheer Amsterdam van start. Deze dienst nam een aantal taken over van de voormalige Dienst Openbare Werken, Stadsreiniging en Dienst voor de Sport.
Een van de onderdelen (sectoren) van Stedelijk Beheer is de sector Binnenstad. Op 1 januari 1996 startte de nieuwe gemeentelijke dienst Binnenstad. Deze dienst bestond uit de voormalige diensten Ruimtelijke Ordening*, Stedelijke Woningdienst, Stedelijk Beheer, het Grondbedrijf, Bevolkingsregister en de Secretarie van het stadhuis. De organisatiestructuur is gelijk aan die van de stadsdeelraden. Het grote verschil is echter dat de binnenstad geen eigen bestuur heeft: de college- en gemeenteraadsleden regelen de grootstedelijke aangelegenheden én zaken die de binnenstad betreffen. Op 25 april 2001 werd bij referendum echter beslist dat de binnenstad een eigen deelraad krijgt.
LIT. 100 jaar Publieke Werken, O.A. 1950, 19-122; dr L. Jansen, Publieke Werken in 1599, O.A. 1960, 281; J. Pot, Stad in de kast, O.A. 1964, 50; Dienst Infrastructuur, Verkeer en Vervoer, Ingrijpen of Terugtreden? - 150 jaar werk aan infrastructuur en openbaar vervoer in Amsterdam, 2001.
