Manege, Hollandsche - Als vanouds Koninklijke Rijschool geheten, werd op 29 jan. 1882 in de Vondelstraat 140 geopend. A.L. van Gendt* (1835-1901) ontwierp het naar het voorbeeld van de Wiener Reitschule. Voordien was er echter al een Hollandse Manege of Piqueurschool geweest, namelijk aan de Schans* bij de Leidsegracht. In 1744 richtten zes rijke A'dammers daar een groot gebouw op ter beoefening van de paardensport, dat tot 1881 in gebruik is geweest. In dat jaar moest de Leidsegracht tot de Buitensingelgracht worden doorgetrokken, waarbij de manege moest verdwijnen.
Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) gaf als 10-jarig kind op 29 jan. 1766 in de zaal boven de "Hollandsche Manege" aan de Leidsegracht samen met zijn 14-jarig zusje Nannerl een concert. De familie Mozart (vader Leopold en moeder Anna Maria Pertl) was op rondreis door Europa en arriveerde in 1766 in A. De kaarten voor het concert waren bij Leopold Mozart verkrijgbaar a ƒ 2 in hotel De Gouden Leeuw. Een tweede concert werd op 26 febr. gegeven, waar de twee kinderen op clavecimbels speelden en ook quatre-mains op één clavecimbel. Het derde concert vond op 16 apr. plaats. Wolfgang componeerde in A. de "Zeven variaties voor piano" op het lied "Willem van Nassau". In 1888 nam dus een aantal A'dammers het initiatief tot de bouw van een nieuwe manege. Men had een geschikte plaats gevonden op het grote terrein tussen de toenmalige Verlengde Vondelstraat en de Vondelkade, waar toen de grens met Nieuwer-Amstel* liep. Tot architect was A.L. van Gendt uitverkoren. De manege werd toen Vondelmanege genoemd.
Onder de verschillende rijverenigingen is o.a. bekend De Amsterdamsche Rij Sociëteit, die bij het 50-jarig bestaan van de manege in 1932 een groot rijfeest heeft georganiseerd. De oudste rijclub was De Hollandsche Carrousel-Sociëteit, die nog in de oude manege aan de Leidsegracht had gereden (zie ook: Franse manege). Begin 1961 werden het gebouw en de grond verkocht aan het Philips' Pensioenfonds. In de jaren zeventig openbaarden zich allerlei gebreken en afbraak dreigde. Dat is niet doorgegaan en de leden van de vereniging De Hollandsche Manege waren blij dat in 1981 op het braakliggende terrein voor de manege de eerste paal werd geslagen voor de bouw van nieuwe woningen en dat de manege gerestaureerd werd. Die restauratie werd in opdracht van Stadsherstel* uitgevoerd naar plannen van architect Bart van Kasteel.
De kosten, die voor de gezamenlijke rekening van rijk en gemeente kwamen, bedroegen ca. 5,5 miljoen gulden. Op 6 juni 1986 vond de feestelijke heropening plaats door prins Bernhard, die een marmeren plaquette onthulde. Eregast was de 102 jaar oude heer Korthals Altes, die 65 jaar lang paardreed in deze manege. De gebeurtenis werd muzikaal omlijst door leden van het Concertgebouworkest en negen "sonneurs" van de Soestdijkse Jachtvereniging. De Hollandsche Manege wordt tegenwoordig ook beschikbaar gesteld voor feesten en partijen.
LIT. J.F.M. den Boer, De Manege in de Vondelstraat 75 jaar oud, M.A. 1956, 146; M. Ree, De familie Mozart in Amsterdam, O.A. 1968, 130; Lydia Lansink, Rapport over de Manege, 1978; Beschermd en toch bedreigd, O.A. 1979, 33.
