Gepubliceerd op 18-08-2020

Steendruk

betekenis & definitie

Een wijze van vermenigvuldiging van teekeningen, welke Senefelder te Praag in 1798 uitvond. Reeds van ouds graveerde men op metalen platen, hoe moeilijk dat ook ging, door de hardheid van het metaal.

Daarom graveerde Senefelder op steen. Volgens zijn werkwijze werd de steen bedekt met een laag verf, welke hij met de graveernaald bewerkte. Hierdoor ontstonden groeven in de verf en in den steen. Hij verwijderde de verf en smeerde drukinkt op den steen; de groeven namen dan gemakkelijk den drukinkt op. Hij drukte dan op den steen een vel papier en verkreeg op deze wijze een afdruk. Deze werkwijze behoort tot de groep der diepdrukken, aangezien de teekening dieper ligt dan het oppervlak van den steen.Uit deze werkwijze ontstond een andere; de vlakdruk, waarbij de teekening in hetzelfde vlak ligt, als het oppervlak van den steen en deze werkwijze is de gebruikelijke geworden.

Men gebruikt voor steendruk een bijzonder soort steen, die men uitsluitend in Beieren vindt en die uit koolzure kalk bestaat. Ze is duur, vooral in groote platen. De kleur is geel tot grijs al naar de hardheid. De steen wordt vaak geslepen en gepolijst. Door het vergrootglas ziet men op de oppervlakte korrelige punten. De steen neemt zoowel water als vet op. Tegen het gevaar van breken plakt men den steen, die 3—10 cm dikte heeft, op een andere, hardere steensoort.

De lithograaf is de man, die op steen teekent. Hij doet dat met een scherpe pen en gebruikt vettigen inkt, vettig krijt of verf. De inkt bevat ook wat zeep, welke eenigszins op den steen inwerkt en er dus vrij vast op gaat zitten. Daarna wordt de steen gegomd met gom, die wat salpeterzuur bevat. Door de inwerking van dit zuur, kleeft de gom vast op het niet vette gedeelte.

Wanneer nu een inktrol met vettigen drukinkt over den steen gerold wordt, dan neemt de vettige teekening goed inkt aan, terwijl de gom den vettigen inkt afstoot. Legt men een papier op den steen en brengt men dat onder de drukpers, dan verkrijgt men een teekening op het papier, een steendruk.