Ieder bedrijf moet verplicht een vertrouwenspersoon regelen, hoe klein dat bedrijf ook is. Dat vindt Mariëtte Hamer, de regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag. Deze kwestie komt vandaag aan bod in de Tweede Kamer. Aanleiding om eens te kijken naar de geschiedenis van dit woord.
De betekenis van het woord vertrouwenspersoon zal bekend zijn, maar ik heb toch de Dikke Van Dale er even bij gepakt. Een vertrouwenspersoon, zegt dit naslagwerk, is ‘iemand die in vertrouwen wordt genomen, m.n. een functionaris die voor een bedrijf in vertrouwelijke kwesties bemiddelt’.
Tot mijn verbazing blijkt de Dikke Van Dale nog twee andere vertrouwenspersonen te kennen, namelijk de vertrouwensman en de vertrouwensvrouw. Bij die man vinden we de herkomst van dit woord. Kennelijk is vertrouwensman een leenvertaling van het Duitse Vertrauensmann. Bovendien blijkt vertrouwensman een historische betekenis te hebben. ‘In 1945’, aldus Van Dale, werd dit woord gebruikt voor de ‘tussenpersoon die in opdracht van de [Nederlandse] regering in Londen met de Duitsers onderhandelde en intermediair gezag uitoefende’.
Dat blijft het leuke van woordonderzoek: dat je altijd weer wat nieuws leert! Althans, ik wist dit niet.
‘Soms iets geregeld’
Betekent dit dat het woord vertrouwensman dateert van 1945? Nee. Het oudste citaat in het Woordenboek der Nederlandsche Taal dateert van 1909. In feite is het woord een stuk ouder. Al in 1850 meldde een krant dat er bij een conflict tussen Duitsland en Denemarken ‘zogenaamde vertrouwens-mannen’ waren ingezet. Dat zogenaamde suggereert dat dit toen geen gangbaar begrip was. En aangezien dit bericht aan een Duitse krant is ontleend, vermoed ik dat we hier een van de vroegste bronnen te pakken hebben voor de vertaling van dit Duitse leenwoord.
Vertrouwensvrouw blijkt ook een stuk ouder dan verwacht. In 1897 haalde Het Volksdagblad een rapport aan waarin iemand pleitte voor de functie van 'vertrouwensvrouw der vrouwelijke werklieden'. Vervolgens bleef het decennialang stil rond dit onderwerp.
Maar goed, een vertrouwensman die een rol speelt in politieke conflicten is natuurlijk iets anders dan een vertrouwenspersoon bij wie je kwijt kunt dat je last hebt van ongewenst gedrag van collega’s of leidinggevenden. In de praktijk blijkt dat een op de zes werknemers hiermee te maken krijgt.
In die betekenis is vertrouwenspersoon stellig niet nieuw. In de Tweede Kamer wordt er al zeker sinds 2000 over gepraat. ‘De werknemer die op de werkvloer wordt geconfronteerd met seksuele intimidatie’, aldus een Memorie van Toelichting uit dat jaar, ‘heeft geen zelfstandig recht om een klacht in te dienen. Wel is soms iets geregeld op bedrijfs/cao-niveau, bijvoorbeeld in de vorm van een vertrouwenspersoon.’
Soms iets geregeld: als het aan GroenLinks ligt komt daar vanaf vandaag verandering in. Zij dienden een initiatiefwet in om een vertrouwenspersoon te verplichten. Mariëtte Hamer is in ieder geval van mening dat die verplichting er moet komen.
