Elysium of Elyseïsche velden (Ηλυσιον [πεδιον]), volgens de grieks-romeinse voorstelling de verblijfplaats der gelukzaligen.
Onzeker is of de term etymologisch verklaard kan worden als 'vlakte van de aankomst', 'land van hen die zijn heengegaan’. De homerische opvatting (Odyssee 4, 561-569) kende het Elysium, dat door de godsdiensthistorici voor een relict uit de minoïsche tijd wordt gehouden, als een paradijselijk oord, aan de westelijke uiteinden der aarde bij de Oceaan gelegen, waarheen bevoorrechte heroën nog vóór hun dood overgebracht werden om er in eeuwige zaligheid te blijven leven. Sinds Hesiodus (Erga 169-173) beschreven als 'eilanden van de gelukzaligen’ (μακαρων νησοι), die naderhand op diverse plaatsen werden gesitueerd (hoofdzakelijk in de Atlantische Oceaan ten westen van Afrika, of in de Indische Oceaan of ten noorden van de Britse eilanden), evolueerde het Elysium in de klassiek-griekse tijd van 'zaligheidstuin van de onsterfelijke lievelingen der goden’ tot 'oord van beloning voor alle vrome afgestorvenen’. Niet alleen werd door deze ontwikkeling de homerische berusting in het stervenslot omgezet in hoop op een zalig hiernamaals, maar bovendien kreeg, onder invloed van de eleusinische en orphische opvattingen, het mythisch-heroïsche Elysium een religieus-ethische inslag. Vanaf Plato (Gorgias 523-526) en volop sedert de late 4e eeuw werd het Elysium daarenboven onder de aarde gesitueerd, als lokaal en inhoudelijk tegengesteld aan het strafoord der bozen (zie Tartarus). De romeinse cultuur nam dit Elysium over, al verbleven er volgens Vergilius (Aeneïs 6,744) alleen de schaarse allerbesten. Nieuwe wetenschappelijke en wijsgerig-religieuze stromingen hebben het Elysium ook wel gesitueerd op maan, zon of sterren, doch het traditionele beeld van het ’infernale E. = zaligheidsoord der vrome afgestorvenen’ bleef gehandhaafd, zoals ook uit de griekse en latijnse volkse grafverzen blijkt. In het christendom leefde Elysium nog slechts voort als zelden gebruikte literaire benaming voor het hemelse paradijs.Lit. O. Waser (PRE 5, 2470-2476). G. Strecker (RAC 5, 461-468). M. P. Nilsson, Geschichte der griechischen Religion 13 (München 1967, 324-329). - G. Funaioli, L’oltretomba nell’ Eneide di Virgilio (Palemio 1924). P. Capelle, Elysium und Insel der Seligen (ARW 25, 1927, 245-264; 26, 1928, 1740). F. Cumont, Lux perpetua (Paris 1949). J. Kroll, Elysium (Arbeitsgemeinschaft für Forschung des Landes NordrheinWestfalen, Geisteswissenschaften 1953, 2, 7-35). U. Bianchi, Elysium (Studi e Materiaü di Storia delle Religioni 34, 1963, 143-210. [Sanders]
