Dithyrambe (Διθυραμβος), in de griekse literatuur een koorlied met fluitbegeleiding ter ere van → Dionysus.
De dithyrambe zou volgens Herodotus (1, 23) uitgevonden zijn door de halflegendarische zanger → Arion (eind 7e eeuw vC). Dit kan moeilijk letterlijk bedoeld zijn; waarschijnlijk heeft Arion een volkse lofzang voor Dionysus een meer artistieke vorm gegeven. De dithyrambe was verdeeld in strofen en antistrofen en vormt een belangrijk element in de voorgeschiedenis van de griekse → tragedie. Ca. 510 vC zou Lasus van Hermione de dithyrambe in Athene geïntroduceerd hebben; kort daarna werd zij een onderdeel van het festival van het Dionysus-feest. De belangrijkste dichters van dithyramben waren in het begin van de 5e eeuw vC → Simonides van Ceos, Pindarus en Bacchylides. De dithyramben (?) van laatstgenoemde lijken echter meer op balladen dan op feesthymnen en hebben ook betrekkelijk weinig met Dionysus te maken.Nog in de loop van de 5e eeuw schijnt het genre zeer ingrijpende veranderingen te hebben ondergaan; de metrische vorm werd vrijer, de strofische compositie werd opgegeven en de muziek schijnt de tekst te zijn gaan overheersen. Overigens weten we van de muziek bij de dithyrambe vrijwel niets, zodat we ons van de uitvoering nauwelijks een voorstelling kunnen maken; zie Melanippides, Philoxenus, Timotheus.
Op sommige plaatsen hebben festivals van dithyramben bestaan tot in de 3e en 2e eeuw vC, in Athene tot in de keizertijd. Van de ontwikkeling van het genre in deze eeuwen is weinig bekend.
Lit. O. Crusius (PRE 5, 1203-1230). - A. Pickard-Cambridge, Dithyramb, Tragedy and Comedy2 (Oxford 1962) 5-82. H. Schönewolf, Der jungattische Dithyrambos (Diss. Giessen 1938). [Nuchelmans]
