Afval is het algemeen gehanteerde, niet gespecificeerde begrip, waar onder verstaan wordt alle stoffen, preparaten, of producten, waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen, of zich moet ontdoen.
Ook wel genoemd: vuilnis en afvalstoffen.
Het begrip is niet eenduidig gedefinieerd.
Zo wordt daarmee ook wel het restproduct aangeduid, dat is overgebleven na gebruik en nadat het prestatieniveau van de oorspronkelijke verschijningsvorm en samenstelling van het betreffende product dusdanig in kwaliteit is gedegradeerd, dat het daardoor niet meer aan de bedoelde functie voldoet, c.q. niet langer kan voldoen, conform de functionele vraag en daarbij door de gebruiker en/of eigenaar ook niet anderszins kan worden benut.
Tevens worden tot dit begrip gerekend de overblijfselen, die niet bewust zijn geproduceerd, maar vrij zijn gekomen bij een productieproces, evenals vrijgekomen overblijfselen na consumptie van een product bij consumenten en bedrijven.
Eveneens, maar niet in die omschrijvingen opgenomen, moet ertoe gerekend worden afgekeurde producten voordat die in gebruik genomen zijn. De eerste omschrijving gaat niet in op de verleden tijd, wat een belangrijk gemis is, omdat gedumpt afval een groot maatschappelijk probleem is. Die eerst genoemde omschrijving is die volgens de Europese Kaderrichtlijn en zo opgenomen in de Wet Milieubeheer.
De tweede omschrijving sluit het hergebruik in, nadat het oorspronkelijke product niet meer voldoet aan daaraan gestelde eisen. Dan kan het zijn, dat het nog wel geschikt zou kunnen zijn voor een of meer andere toepassingen. In dat geval wordt gesproken van een ‘bijproduct’. Dan gaat het (nog) niet over afval, maar om een ander product, of halffabricaat daarvoor. Om te bepalen of iets een bijproduct is, dient het aan vier criteria te voldoen, te weten het:
• Dient zeker te zijn, dat er sprake is van het opnieuw gebruiken ervan.
• Dient direct voor dat andere gebruik gereed te zijn, zonder eerst een bewerking te moeten ondergaan, anders dan de gebruikelijke bij die nieuwe toepassing.
• Dient afkomstig te zijn als een integraal onderdeel van het oorspronkelijke productieproces.
• Ander gebruik moet rechtmatig zijn.
Behalve dat een product, naast afval, een of meer bijproducten op kan leveren aan het einde van de functionele levensduur ervan, kan er ook sprake zijn van verlenging van die levensduur in de vorm van ‘tweede hands’ bij een of meer andere gebruikers. In dat geval gaat het om het totale oorspronkelijke product, dat slechts voor dat hergebruik geschikt gemaakt behoeft te worden via kleine ingrepen, zoals schoonmaken, (eventueel) smeren van onderdelen en het verrichten van kleine herstelwerkzaamheden. Het verschil met het oorspronkelijke product is dan slechts het kwaliteitsniveau, waaraan in het eerste geval hogere eisen gesteld wordt en/of het gebruiksgemak, efficiëntie e.d.
